دردهای شکمی دلایل زیادی می‌توانند داشته باشند و تشخیص دقیق هر کدام از آنها باید توسط پزشک معالج انجام شود. اما بعضی از این دردها جدی‌تر بوده و دردی مانند معده درد است. اینگونه دردها حتی ممکن است از اندام دیگری نشات گرفته یا حتی خارج از عملکرد دستگاه گوارش بدن انسان باشد. اگر دردهای شکمی جدی و حادی را تجربه میکنید و در جهت تحمل درد آن قدم برمی‌دارید باید گفت این امری اشتباه بوده و باید حتما با یک متخصص آن را در میان بگذارید.
تعریف درد شکم
درد شکم دردی است که در هر نقطه بین قفسه سینه تا کشاله ران ایجاد میشود. به عبارت دیگر، دردی که باعث ایجاد ناراحتی یا سایر احوالات ناخوشایند در شکم میشود، درد شکمی نامیده میشود. اکثر ما قطعا در مقطعی از زندگی خود درد شکم را تجربه کرده ایم. بیشتر موارد بیماری‌های مرتبط با معده مانند درد شکم را می‌توان زود تشخیص داد و درمان کرد.
با این حال در برخی موارد ممکن است نشانه یک بیماری جدی باشد که نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. گفتنی است که دردهای شکمی می‌توانند از اندام‌های زیر نشات گرفته باشند:
- معده
- جگر
- کیسه صفرا
- پانکراس
- روده باریک
- روده بزرگ
- آپاندیس
همه موارد بالا که نام برده شد جزئی از اندام‌های دستگاه گوارش بدن انسان هستند اما درد حتی میتواند از جای دیگری هم باشد، از جمله این موارد می‌توان به دیواره شکمی، پوسته بیرونی شکم، سینه، لگن یا کمر اشاره کرد. به طور مثال درد در قسمت بالا و وسط شکم و پشت ممکن است یکی از نشانه های سرطان پانکراس باشد.
پانکراس یا لوزالمعده در بدن ما بین ستون مهره و معده قرار گرفته است و وظیفه کمک به هضم غذا توسط ساختن شیره های پانکراس و هم چنین ساخت هورمون های گلوکاگون و انسولین که در تنظیم قند خون نقش دارند را دارد.
جراحی سرطان پانکراس، می تواند به صورت های مختلفی انجام شود و ممکن است رادیو تراپی و یا شیمی درمانی هم قبل یا بعد از آن انجام شود.
شدت درد شکم چگونه است؟
درد شکم میتواند حالتهای مختلفی داشته باشد که هر کدام از این موارد میتواند معانی زیادی هم داشته باشد و نمی‌توان در خصوص هر کدام نظر قطعی داد. این موارد شامل گزینه‌های زیر است:
- درد خفیف یا شدید
- دردی نرم یا تیز
- حالت سوزش
- درد گرفتگی و کولیک
- دردی ثابت یا متناوب
- درد موضعی (در یک نقطه) یا پخش و سراسری
درد شکم در نواحی مختلف شکم
در ادامه با انواع بروز درد در نواحی مختلف شکم آشنا خواهید شد:
بروز درد در قسمت راست شکم:
لوزالمعده، کبد، کیسه صفرا، کلیه راست و روده‌ها همگی در قسمت فوقانی راست شکم قرار دارند. درد زیر دنده‌ها میتواند ناشی از یک مشکل حاد باشد که یکی از این اندام‌ها یا بافت‌های اطراف را تحت تاثیر قرار داده است.
بروز درد در قسمت چپ شکم:
قسمت فوقانی چپ ناحیه ای از شکم است که در سمت چپ شکم قرار دارد که ممکن است در آن درد ایجاد شود. قسمت فوقانی سمت چپ بدن شما قسمتی است که نزدیکترین عضو آن قفسه سینه شما است و میتواند درد شکمی از التهاب، ضربه یا آسیبی که به قفسه سینه خورده باشد ایجاد شود.
بروز درد در قسمت پایین سمت راست:
قسمت پایینی راست ناحیه ای از شکم است که از پایین دنده‌ها تا ناحیه مردانه یا زنانه ادامه پیدا میکند. قسمت پایین سمت راست شما یک چهارم سمت راست شما در زیر ناف شما است که در این ناحیه هم میتواند بعضی از اندام‌ها درگیر دردهای شکمی شوند.
بروز درد در قسمت تحتانی چپ:
قسمت تحتانی سمت چپ یکی از قسمتهای اصلی شکم است که بین دنده‌ها و ناحیه مردانه یا زنانه قرار گرفته است که در این قسمت هم دردهای قابل توجهی در برخی از بیماری‌ها یافت میشود.
دلایل ایجاد درد شکم چیست؟
دردهای شکمی می‌توانند علل مختلفی داشته باشند ولی در اکثر موارد زودگذر نگرانی خاصی برای اینگونه درها وجود ندارد و این دردها میتواند برای مثال نشات گرفته از آلودگی به ویروس یا یوبوست باشد. موارد زیر برخی از این دسته موارد هستند:
درد یبوست
یبوست همراه با درد معده در بسیاری از انسان‌ها شایع است. تجمع گاز در شکم شایع ترین علت یبوست است، یبوست یکی از عوامل مهم برای ایجاد درد شکم است که این مورد با توجه به شناختی که هر فرد از بدن خود دارد در موارد زیادی قابل حدس زدن است.
اگر یبوست دلیل ناراحتی شکم شما باشد، ممکن است درد شدید در سراسر شکم خود داشته باشید. افراد مبتلا به یبوست اغلب احساس نفخ و ناراحتی می‌کنند و ممکن است شکم آنها به طور قابل توجهی متورم شود.
سندرم روده تحریک‌پذیر
سندرم روده تحریک پذیر روده بزرگ را تحت تاثیر قرار میدهد و یک وضعیت شایع برای درد شکم است. گرفتگی عضلات، درد شکم، نفخ، گاز، اسهال یا یبوست برخی از علائم و نشانه‌های رایج آن است. یک بیماری طولانی مدت است که با درد شکم و تغییر در روند چرخه کار روده مشخص میشود.
آلرژی یا عدم تحمل غذایی
یکی از دلایل دردهای شکمی آلرژی‌های مرتبط با مواد غذایی زمانی ایجاد می‌شوند که سیستم ایمنی بدن به پروتئین‌های خاصی در غذا واکنش نشان دهد. شدت آلرژی‌های غذایی از جزئی تا شدید متغیر است. همچنین باعث ایجاد علائم تهدید کننده زندگی به نام آنافیلاکسی میشود که میتواند ختم به مشکلات تنفسی کشنده و شوک عصبی شود.
مسمومیت غذایی
از دیگر دلایل دل درد، مسمومیت غذایی است. این مسمومیت یک واکنش ایمنی است که مدت کوتاهی پس از مصرف برخی مواد غذایی که ممکن است برای بدن شما مناسب نباشد، رخ میدهد. آلرژی غذایی میتواند باعث علائم شدید یا حتی یک واکنش تهدید کننده برای ادامه زندگی به نام آنافیلاکسی برای افراد خاص شود.
آنفلوآنزای معده
گاستروانتریت ویروسی، یک عفونت روده است که باعث اسهال آبکی، درد یا گرفتگی شکم، حالت تهوع یا استفراغ و در برخی موارد تب میشود. آنفولانزای معده به طور گسترده‌ای برای توصیف گاستروانتریت ویروسی استفاده میشود. درد شکم هم میتواند ناشی از آنفولانزای معده و هم مسمومیت غذایی باشد.
رفلاکس
رفلاکس اسید معده زمانی اتفاق می افتد که محتویات معده به داخل مری منتقل شود. رفلاکس صفرا موقعی بروز می کند که صفرا میزان مایعی که در کبد به وجود می آید را در معده و مری ترشح کند. رفلاکس معده و رفلاکس صفرا نیز میتواند باعث بروز دردهای شکمی شود.
آپاندیسیت
درد ناگهانی در اطراف ناف و بدتر شدن درد طی دو ساعت ممکن است از علائم آپاندیس باشد. اگر آپاندیسیت سریع درمان نشود٬ ممکن است بترکد. ترکیدن آپاندیس شبیه دردی نیست که بتوان نادیده گرفت. این درد بسیار شدید است. حتی ممکن است هنگام ترکیدن، درد ناگهانی احساس کنید و علائم دیگری که داشتید را نیز بیشتر کند.
در این وضعیت شما باید سریعا به اورژانس مراجعه کنید و یا تماس بگیرید. پزشک، پس از تشخیص وضعیت، عمل جراحی آپاندیس را انجام میدهد. معمولا تشخیص به صورت معاینه فیزیکی٬ یک سری آزمایش و همچنین تصویربرداری انجام میشود.
تشخیص درد شکم چگونه است؟
اکثر مواقع پزشک یا نیروی اورژانس در مواجهه با درد شکمی شما این سوالات را از شما خواهند کرد:
- احساس دقیقی که دارید چیست
- درد را در چه ناحیه ای احساس میکنید
- چند وقت است که درد وجود دارد
- آیا درد رو به بدتر شدن است یا خیر
- آیا درد در حال حرکت است و یا در یک نقطه قرار دارد
- آیا علائم دیگری مانند تب، تهوع، استفراغ دارید یا خیر
- آیا با لمس ناحیه درد کاهش پیدا میکند یا دردناک تر میشود
از پاسخ‌های شما، پزشک تعیین میکند که به درمان اورژانسی نیاز است یا خیر. گاهی مشکل جدی نیست و گاهی نیاز به آزمایش و بررسی های بیشتر است.
با مشاهده چه علائم درد شکمی به پزشک مراجعه کنیم؟
علائم درد شکم همیشه به صورت واضح و در قسمتهای مختلفی که هر کدام معنی خاصی دارند ظاهر میشود، در نتیجه همیشه می‌توان آن را تشخیص داد اما ممکن است دردها فراتر از انتظار رفته و نوع خاصی پیدا کنند که در این شرایط باید به پزشک معالج مراجعه کرد. در ادامه بعضی از این نشانه‌ها را شرح داده‌ایم:
- تب مداوم
- حالت تهوع یا استفراغ مداوم
- وجود خون در مدفوع، ادرار یا استفراغ
- تورم و واکنش به لمس ناحیه
- زردی (زردی چشم و پوست)
- درد در نواحی دیگر بدن
- مشکل در تنفس
در ادامه برخی از موارد را بیشتر توضیح میدهیم.
درد شدید شکمی
یبوست، سندرم روده تحریک پذیر، آلرژی غذایی، عدم تحمل لاکتوز، مسمومیت غذایی و ویروس معده از علائم قابل توجه درد شدید در ناحیه شکم هستند که این بزرگترین نشانه دردهای شکمی است.
تب ناشی از درد
تب ناشی از درد شکم میتواند نشانه اختلالات غیر عفونی مانند بیماری روده، کولیت ایسکمیک، پانکراتیت، پلی آرتریت ندوزا، پورفیری و سلول داسی شکل باشد.
مدفوع خونی
شرایطی مانند بواسیر، شقاق مقعد، بیماری التهابی روده، زخم‌ها و سرطان روده بزرگ می‌توانند باعث خونریزی مقعدی شوند. خونریزی مقعدی معمولاً روی دستمال توالت، آب داخل کاسه توالت یا روی مدفوع قابل مشاهده است.
حالت تهوع و استفراغ مداوم
حالت تهوع و استفراغ از علائم شایع مشکلات مزمن یا طولانی مدت معده است. علائم دیگر اسهال، یبوست و درد معده است. پرخوری، عفونت‌های روده ای، استرس و اضطراب و بیماری‌های ادامه‌دار گوارشی همگی از علل احتمالی تهوع و استفراغ هستند. حالت تهوع و درد معده معمولاً گذرا هستند و خود به خود از بین می‌روند. از سوی دیگر، افرادی که علائم دائمی‌دارند، باید برای درمان حتما به پزشک مراجعه کنند.
چگونه درد شکم را تسکین دهیم؟
معمولا درد شکم ناشی از معده درد دلایل و درمان های متفاوتی دارد. برخی از مشکلات و دردهای شکمی مانند سنگ کیسه صفرا یا آپاندیسیت، ممکن است نیاز به عمل جراحی نیاز داشته باشند. سایر موارد، مانند زخم اثنی عشر یا عفونت، ممکن است با دارو گرفتن کاهش درد داشته باشد.
اگر تشخیص نمیدهید که علت درد شکم شما از چیست، مخصوصا اگر به خودی خود از بین نرود، حتی در موارد خفیف می تواند مشکل جدی وجود داشته باشد و باید به پزشک مراجعه کرد. اما در سایر مواقع راه حل های زیر می تواند تا حدی در کاهش درد شما موثر باشد:
استراحت دادن به روده
وعده غذایی سبک و راحت هضم شونده میل کنید و یا برای یک وعده از خوردن دست بکشید و به روده استراحت دهید.
هیدراتاسیون
مقدار زیادی آب یا فرمول هیدراتاسیون بنوشید تا اگر مشکلاتی نظیر یبوست دارید حل شود
گرما درمانی
یک بطری آب گرم یا حمام را امتحان کنید، بخصوص در دردهای پریودی موثر است
درمانهای خانگی
خوردن شیرین بیان در کاهش گاز معده و نفخ، زنجبیل برای سوء هاضمه یا نعناع فلفلی میتواند در کاهش اسپاسم عضلات روده موثر باشد و آرامش به همراه داشته باشد.
نتیجه گیری
دردهای شکمی همواره دلایل ساده‌ای مثل دل‌دردهای گذرا، یبوست، مسمویت غذایی و … دارند که سیستم بدن خود آنها را در زمان کوتاهی حل میکند. اگر دردهای شما خارج از عرف بوده و مدت زمان زیادی درگیر دردهای مربوط به نواحی شکمی خود هستید باید آن را جدی گرفته و به پزشک مراجعه کنید زیرا این گونه دردها دیگر دردهای ساده‌ای نبوده و به طور قطع ایرادی در سیستم طبیعی بدن ایجاد شده است.
برگرفته از:
سلام ممنون از مطالب مفیدی که در اختیار میذارید، آقای دکتر من هر از گاهی دل پیچه میگیرم و قسمتهای مختلف شکمم درد میگیره بیشتر نواحی سمت چپ این حالت رو داره، دلیلش چیه؟
سلام، بیشتر اسپاسم های روده ای و جدار شکم هستن نگران نباشید.
با عرض سلام وخسته نباشید وبا تشکر از مطالب خوبتان به استحضار عالی می رسانم که اینجانب حدود چهار ما پیش تحت عمل جراحی رفلاکس معده بصورت لاپراسکوپی شده ام از روز دوم پس از عمل دچار نفخ معده و گاز زیاد در روده شده ام که تاکنون ادامه داشته و دردها و حرکتهای صدا دار روده و انباشت گاز در روده ها امانم را بریده لازم به توضیح است که علائم دیگه ای ندارم و قرص سایمتیکون استفاده میکنم که آن هم افاقه ای نمیکند لطفا بنده را راهنمایی فرمائید با تشکر
سلام، شما حتما باید درمان ضد اسید خیلی خیلی خوب و قوی بگیرید