پرکاری تیروئید یا (هایپرتیروئیدیسم) چیست و چه علائمی دارد؟

پرکاری تیروئید وضعیتی در نامتعادل کار کردن غده تیروئید است که منجر به تولید زیادی از هورمون تیروئید میشود و در پی آن بیش فعالی در متابولیسم رخ میدهد. این مساله طیف گسترده از علائم ناخوشایند را برای بیمار ایجاد میکند مانند کاهش وزن، ضربان تند قلب و … اما نکته مثبت این است که درمان های خوبی برای رفع این بیماری وجود دارد. در این مقاله ضمن شناسایی بیشتر شما با این بیماری، راههای تشخیص و درمان پرکاری تیروئید را معرفی میکنیم. با ما در ادامه همراه باشید.

پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم چیست؟

هایپرتیروئیدیسم (hyperthyroidism) که به پرکاری تیروئید تعبیر میشود شرایطی است که در آن غده تیروئید بیش فعال شده و بیش از حد مورد نیاز، هورمون تیروئید را ایجاد می‌کند. همانطور که میدانید غده تیروئید یک غده کوچک شبیه شکل پروانه است که در قسمت جلوی گردن انسان قرار دارد و وظیفه اش ترشح هورمون هایی است که متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند یعنی هورمون‌های تیروئید T3 و T4. وجود مقدار زیاد این هورمون ها در بدن، باعث افزایش متابولیسم و سریع شدن برخی از فرآیندهای بدن خواهد شد. میزان زیاد (تیروکسین) T4 و (تریودوتیرونین) T3 می‌تواند باعث افزایش متابولیک شده که به این حالت هایپرمتابولیک گفته می‌شود. پرکاری تیروئید می‌تواند باعث ایجاد فیبریلاسیون دهلیزی شود، که یک آریتمی خطرناک بوده و می‌تواند منجر به سکته مغزی و نارسایی احتقانی قلب شود.

مهمترین علائم پرکاری تیروئید چیست؟

همه مبتلایان به پرکاری تیروئید تمامی علائم ذکر شده را تجربه نخواهند کرد. با این حال علائم ذکر شده در برخی از افراد، ممکن است منجر به ایجاد گواتر شود.

علل پرکاری تیروئید چیست؟

پرکاری تیروئید دلایل زیادی دارد و خوشبختانه تعدادی از گزینه‌های درمانی برای این امر وجود دارد. بطور خلاصه مهمتر ین علل پرکاری تیروئید شامل موارد زیر است:

1. بیماری گریوز
2. بیماری گواتر
3. دریافت مقدار زیادی ید از طریق خوراکی ها
4. در اثر عوارض بارداری و زایمان
5. برخی تومورها

در ادامه به توضیح هریک میپردازیم.

توضیح علت های مختلف هایپرتیروئیدیسم

۱- شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید، اختلال خود ایمنی بیماری گریوز است

در این اختلال بدن یک پادتن به نام ایمونوگلوبولین تحریک کننده تیروئید (TSI) ایجاد می کند، که باعث تولید بیش از حد هورمون تیروئید در غده تیروئید خواهد شد. بیماری گریوز به صورت ارثی شیوع پیدا کرده و بیشتر در زنان مشاهده می‌شود.

۲- دومین علت پرکاری تیروئید، گواتر سمی گره یا مولتی مدولر ایجاد شود

در این صورت توده‌ها یا گره‌هایی که در غده تیروئید وجود دارند باعث می‌شوند تیروئید مقادیر زیادی هورمون‌ بسازد. علاوه بر این التهاب غده تیروئید ناشی از ویروس یا مشکل در سیستم ایمنی بدن است و می تواند به طور موقت باعث علائم پرکاری تیروئید شود. تیروئیدیت یا التهاب تیروئید که باعث خروج T4 و T3 از غده می‌شود.

۳- دریافت بیش از حد ید از طریق غذاها، مکمل‌ها یا داروهای حاوی ید مانند آمیودارون باعث تولید هورمون غده تیروئید می شود

مصرف ید اضافی که یک ماده اصلی در T4 و T3 میتواند منجر به تولید مقدار زیادی هورمون و پرکاری تیروئید شود.

۴- برخی از خانم‌ها نیز، ممکن است در دوران بارداری یا در سال اول پس از زایمان دچار پرکاری تیروئید شوند.

۵- برخی تومورها میتواند باعث پرکاری تیروئید شود

• تومورهای تخمدان یا بیضه
• تومورهای خوش خیم تیروئید یا غده هیپوفیز

روش های تشخیص پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید براساس علائم، معاینه بدنی و آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) و هورمون‌های تیروئید T3 و T4 تشخیص داده می‌شود. برخی مواقع ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که فرد سونوگرافی یا اسکن پزشکی هسته‌ای تیروئید را انجام دهد تا بفهمد آیا گره‌ای در تیروئید وجود دارد، یا تیروئید ملتهب و بیش فعال است یا خیر.

هیپوفیز مرتباً سطح هورمون تیروئید را کنترل می‌کند و اگر کمترین مقدار هورمون تیروئید را در خون حس کند تولید TSH را متوقف می‌کند. در نتیجه یک TSH با خون پایین به شدت نشان می‌دهد که تیروئید به تنهایی هورمون تولید می‌کند. اولین قدم برای تشخیص تیروئید انجام یک آزمایش کامل پزشکی و معاینه بدنی است.

علاوه بر این برای تشخیص پرکاری تیروئید، آزمایش‌های دیگری نیز انجام می شود:

1. تست کلسترول
2. بررسی T3 و T4
3. تست سطح هورمون تحریک کننده تیروئید
4. آزمایش تری گلیسیرید
5. اسکن و جذب تیروئید
6. سونوگرافی
7. اسکن CT و MRI

در ادامه به توضیح مختصری از هریک میپردازیم.

۱- تست کلسترول

ممکن است پزشک در این امر نیاز به بررسی میزان کلسترول داشته باشد. کلسترول پایین می‌تواند نشانه بالا رفتن میزان متابولیکی باشد که در بدن به سرعت از طریق کلسترول می‌سوزد.

۲- بررسی T4 و T3

این آزمایشات میزان هورمون تیروئید (T4 و T3) در خون را اندازه گیری می‌کند.

۳- تست سطح هورمون تحریک کننده تیروئید

هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) یک هورمون غده هیپوفیز است که غده تیروئید را برای تولید هورمون تحریک می‌کند. هنگامی که سطح هورمون تیروئید نرمال یا زیاد باشد TSH باید پایین‌تر باشد. TSH غیر عادی کم می‌تواند اولین علامت پرکاری تیروئید باشد.

۴- آزمایش تری گلیسیرید

ممکن است در این بخش سطح تری گلیسیرید نیز آزمایش شود. مشابه کلسترول پایین، تری گلیسیریدهای پایین نیز می‌تواند نشانه‌ای از بالا رفتن میزان متابولیسم بدن باشد.

۵- اسکن و جذب تیروئید

این آزمایش به پزشک امکان می‌دهد تا متوجه شود تیروئید بیش فعال است یا خیر و نشان می‌دهد که آیا کل تیروئید یا فقط یک ناحیه از غده باعث ایجاد بیش فعالی شده است یا خیر.

۶- سونوگرافی

سونوگرافی می‌تواند اندازه کل غده تیروئید و همچنین هر توده موجود در آن را اندازه گیری کند. پزشکان می‌توانند از سونوگرافی استفاده کنند تا متوجه توده‌ای جامد یا کیستیک شوند.

۷- اسکن CT یا MRI

می‌تواند نشان دهد آیا تومور هیپوفیز وجود دارد که باعث ایجاد این بیماری شده است یا خیر.

روش های درمان پرکاری تیروئید چیست؟

روشهای اصلی درمانی شامل یکی از موارد زیر یا ترکیبی از درمانهاست:

1. دارو درمانی
2. ید درمانی
3. روش جراحی

در ادامه به توضیح هر یک میپردازیم.

۱- درمان با دارو

مصرف داروهای ضد تیروئیدی که در تولید هورمون‌های تیروئید تداخل دارند.

۲- درمان با ید رادیواکتیو

این درمان برای آسیب رساندن به سلول‌های سازنده هورمون‌های تیروئید استفاده می‌شود. در موارد نادری که این روش‌ها برای زنان پاسخگو نباشد یا عوارض جانبی نداشته باشد ممکن است جراحی برای برداشتن تیروئید یا یک قسمت از کل غده لازم باشد.

۳- عمل جراحی

ممکن است یک بخش یا تمام غده تیروئید در روش جراحی تیروئید خارج شود که در این روش بیشتر افراد به خوبی به این درمان پاسخ می‌دهند. انتخاب روش درمانی به شدت و علائمی همچون سن، بارداری و شرایط دیگر که ممکن است فرد داشته باشد بستگی دارد.

ارتباط غده تیروئید و معده چیست؟

غده تیروئید و معده کاملاً در هم تنیده هستند و اختلالات تیروئید می تواند به طور قابل توجهی بر سلامت دستگاه گوارش تأثیر بگذارد. کم کاری تیروئید که با کم کاری تیروئید مشخص می شود، می تواند منجر به کندی هضم و در نتیجه علائمی مانند نفخ، یبوست و کاهش تولید اسید معده شود. از سوی دیگر، پرکاری تیروئید، که در آن تیروئید بیش از حد فعال است، می تواند هضم را تسریع کند و باعث حرکات مکرر روده، اسهال و سوء جذب احتمالی مواد مغذی شود. علاوه بر این، کم کاری و پرکاری تیروئید می تواند بر اشتها و وزن تأثیر بگذارد، کم کاری تیروئید اغلب با افزایش وزن و کاهش اشتها همراه است، در حالی که پرکاری تیروئید ممکن است منجر به کاهش وزن و افزایش اشتها شود.

سوالات متداول درباره پرکاری تیروئید

آیا پرکاری تیروئید قابل درمان است؟

بله بیماری پرکاری تیروئید قطعا با مصرف دارو و یا ترکیب با دیگر درمانها قابل کنترل و درمان است. زمانیکه درمان دارویی تیروئید امکان پذیر نباشد، پزشکان از درمانهای دیگر نظیر جراحی و … استفاده میکنند.

آیا پرکاری تیروئید می تواند موجب بیماری های دیگر در بدن شود؟

بله. پرکاری تیروئید درصورتیکه درمان نشود میتواند مشکلات گسترده و حتی تهدید کننده ای را در بدن ایجاد کند از مشکلات قلبی گرفته تا سکته مغزی و یا مشکلات مربوط به استخوان و چشم.

کلام آخر

در متن بالا توضیح دادیم که پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم یک وضعیت نامتعادل در ترشح هورمون های غده تیروئید است که منجر به تغییراتی در بدن و افزایش متابولیسم بدن میشود. افزایش متابولیسم میتواند خطر سکته مغزی و مشکلات قلبی و … را در بدن به همراه داشته باشد. بنابرین شناخت علائم و علت آن اهمیت دارد. پیشنهاد میکنیم ضمن توجه به تغییرات بدن خود، چکاپ های روتین و منظمی داشته باشید که در صورت پیدایش این مشکلات، بیماری را در بدو ورود کنترل کنید و مانع شدت گرفتن آن شوید. اگر این مقاله برای شما مفید بود خوشحال میشویم سوال و نظر خودتان را برای ما در پایین صفحه کامنت کنید. 🙂

برگرفته از:

https://www.endocrineweb.com/conditions/hyperthyroidism/hyperthyroidism-overview-overactive-thyroid
https://www.healthline.com/health/hyperthyroidism