آشنایی با علائم فتق هیاتال تا تشخیص و درمان آن

اصطلاح فتق زمانی به کار میرود که یک قسمت داخلی بدن به ناحیه‌ای که به آن متعلق نیست فشار می‌آورد. فتق هیاتال (هرنی هیاتال) وضعیتی است که در آن قسمت بالای معده از طریق سوراخی در دیافراگم شما برآمده می شود. که ممکن است برای افراد در هر سنی و هر جنسیتی اتفاق بیفتد. البته عواملی مانند چاقی نیز در ابتدا به آن تاثیر دارد. فتق هیاتال همیشه علائمی ندارد، اما ممکن است همراه با علائمی مانند سوزش سر دل، درد قفسه سینه و… باشد. در این مطلب به توضیح انواع، علل، علائم و روشهای تشخیص و درمان فتق هباتال پرداختیم. با ما همراه باشید.

تعریف فتق هیاتال و انواع آن

فتق هیاتوس اصطلاحی است که برای بیان کردن وضعیتی از بدن استفاده می شود که در آن بخشی از معده از طریق ضعیف کردن دیافراگم به سمت پایین قفسه سینه فشار می آورد. دیافراگم عضله بزرگ و صافی است که ریه ها را از شکم جدا می کند و در فرآیند تنفس به ما کمک می کند. می‌توان گفت همه افراد مبتلا به فتق هیاتوس دارای علائم نیستند و می‌تواند این بیماری بدون علائم ظاهر شود. ولی باید گفت که اگر فتق هیاتوس داشته باشید بیشتر مستعد رفلاکس اسید به داخل روده خود (مری) هستید که می تواند باعث سوزش سر دل و سایر علائم دیگر شود. در صورت بروز علائم این چنینی درمان به کمک داروهای سرکوب کننده اسید می‌تواند پاسخگوی رفع این مشکل باشد.

انواع فتق هیاتال

فتق هیاتوس کشویی

شایع ترین نوع این بیماری است که افراد بیشتری به آن مبتلا هستند. در این نوع فتق عضله اسفنکتر در پایین روده (مری) و بالای معده از طریق سوراخی در دیافراگم بیرون زده است. فتق ممکن است به سمت بالا و پایین، داخل و خارج از قسمت تحتانی قفسه سینه حرکت کند که این حرکات اغلب بسیار کوچک است. این نوع فتق هیاتوس با علائم ریفلاکس اسید همراه است.

فتق هیاتوس پارا مری

در بیماران کمتری شناخته شده است. در این شرایط بخشی از معده از طریق سوراخ دیافراگم کنار مری به بالا فشار آورده و به بیرون می‌زند. البته گفتنی است که این محدود به این اندام نبوده و سایر اندام های شکم نیز می توانند از سوراخ به وجود آمده بیرون بزنند که پانکراس، طحال یا روده فوقانی (روده کوچک) جز این موارد هستند.

این نوع فتق هیاتوس طبیعی نیست و بسیار کمتر از فتق هیاتوس کشویی در بیماران دیده شده است. البته باید گفت که این نوع فتق خطرناک‌تر است زیرا احتمال دارد که عضو بیرون زده گیر افتاده و باعث انسداد کامل شود.

 علل به وجود آمدن فتق هیاتال

موارد زیر باعث افزایش فشار داخل شکم و علت‌های به وجود آمدن این نوع فتق است:

• بلند کردن وسایل سنگین یا خم شدن
• سرفه های مکرر یا شدید
• عطسه سخت
• استفراغ شدید
• زور زدن در حین دستشویی
• چاقی و همچنین بالا رفتن و تاثیر آن روی دیافراگم نیز از عوامل خطرناک عمومی این بیماری هستند.

عوامل خطرناک فتق هیاتال

شایع ترین عوامل خطرناک در این بیماری چاقی و دارا بودن سن بالا است. سایر عوامل خطرناک عبارتند از ترومای بزرگ، اسکولیوز و انواع خاصی از جراحی که می‌تواند باعث به وجود آمدن بیماری شوند. علائم فتق هیاتال ممکن است با تغییرات ساده‌ای مانند بالا بردن سر تخت، کاهش وزن و داشتن عادات غذایی خوب بهبود یابد. همچنین اگر وضعیت بیمار با داروها بهبود نیابد، جراحی برای انجام فوندوپلیکاسیون لاپاروسکوپی ممکن است یک گزینه متحمل برای پزشکان معالج باشد.

علائم فتق هیاتال چیست؟

بسیاری از افراد مبتلا به فتق هیاتوس هیچ علائم مشخصی برای تشخیص ندارند، اما ممکن است فرد مبتلا به فتق هیاتال دردهای غیر عادی در قفسه سینه، تنگی نفس (ناشی از اثر فتق روی دیافراگم)، تپش قلب (به دلیل تحریک عصب واگ) و بلع غذا را تجربه کند که هر کدام از آنها می‌تواند نشانه‌ای از این بیماری باشد.

اما مهم‌ترین نشانه‌ای که فتق هیاتال از خود بروز می‌کند اغلب سوزش سر دل بوده که ممکن است باعث درد قفسه سینه هنگام غذا خوردن شود. البته این مورد را هم نمی‌توان بدون انجام آزمایشات نتیجه گرفت زیرا ممکن است درد و ناراحتی که بیمار تجربه می کند به دلیل برگشت اسید معده، هوا یا صفرا باشد.

علائم رفلاکس اسید

فتق خود به تنهایی علائمی ایجاد نمی کند، اگر فتق هیاتوس داشته باشید عواملی که به طور معمول در بدن وظیفه جلوگیری از برگشت اسید معده به داخل روده (مری) را دارند ممکن است چندان عملکرد خوبی نداشته باشند و ممکن است حتی عضله اسفنکتر هم به درستی کار نکند. زمانی که فشار طبیعی عضله دیافراگم روی مری از بین می رود شما بیشتر مستعد برگشت اسید معده به سمت بالا یا اتفاق افتادن ریفلاکس به مری خود هستید که این اسید رفلکس می تواند باعث التهاب قسمت تحتانی مری شود و این اتفاق می تواند یک یا چند مورد از علائم زیر را برای شما به وجود آورد:

• سوزش سر دل: این علامت اصلی این بیماری است. حالت این سوزش به گونه‌ای است که از قسمت فوقانی شکم (شکم) یا پایین قفسه سینه به سمت گردن و سر بالا می‌آید.
• درد در قسمت بالای شکم و قفسه سینه
• داشتن احساس بیماری
• داشتن طعم اسیدی در دهان
• نفخ کردن
• آروغ زدن
• مشکل در خوردن
• داشتن احساس سوزش هنگام قورت دادن نوشیدنی های داغ

این علائم معمولا در رفت و آمد بوده و این حالات بعد از غذا بدتر هم می شود. همچنین ممکن است برخی علائم غیر معمول هم رخ دهد که اگر هر یک از این علائم رخ دهد، می تواند تشخیص را سخت‌تر کند زیرا این علائم می توانند شرایط دیگر را بروز کنند که تشخیص را سخت می‌کند، مانند:

• سرفه‌های مداوم به ویژه در شب‌ها اتفاق می‌افتد. این به دلیل ریفلاکس اسیدی است که نای را تحریک می کند. علائمی شبیه به سرفه‌های ناشی از آسم و خس خس می تواند به دلیل رفلاکس اسید معده باشد.
• گاهی اوقات علائم دیگر مربوط به دهان، دندان و گلو مانند مشکلات لثه، بوی بد دهان، گلودرد، گرفتگی صدا و احساس داشتن یک توده در گلو رخ می دهد.
• در برخی موارد درد شدید قفسه سینه ایجاد می شود که در این شرایط ممکن است با حمله قلبی اشتباه گرفته شود و ناشی از آن نباشد.
• در افراد مبتلا به فتق پارا مری علائم این مورد می تواند شبیه به مسدود شدن (انسداد) بخشی از روده باشد. در این مورد، درد شدید شکم یا درد قفسه سینه، همراه با افتادگی یا بیماری (استفراغ) وجود دارد.

بسیاری از افراد مبتلا به رفلاکس صرفا فتق هیاتوس ندارند. همچنین بسیاری از افراد مبتلا به فتق هیاتوس علائم رفلاکس اسید را ندارند. اگر فتق هیاتوس دارید به طور قطع نمی‌توان گفت که اسفنکتر بین مری و معده شما به خوبی کار خود را انجام نمی‌دهد. فقط داشتن فتق هیاتوس شما را مستعد داشتن اسفنکتر ضعیف و مستعد ابتلا به علائم ریفلاکس اسید می کند که این مورد طبیعی است.

همچنین افراد مبتلا به فتق هیاتوس که دارای رفلاکس هم می شوند، به طور قطع ​​علائم و مشکلات شدیدتری در ارتباط با رفلاکس اسید خواهند داشت.

فتق هیاتال چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر پزشک شما تشخیص دهد که آزمایش هایی برای تشخیص علائم ریفلاکس انجام دهید، ممکن است فتق هیاتوس توسط پزشک تشخیص داده شود. گاهی اوقات از یک آزمایش اشعه ایکس به نام بلع باریم برای تأیید وجود فتق هیاتوس استفاده می‌شود. همچنین آندوسکوپی برای تشخیص این بیماری استفاده می‌شود. آندوسکوپ یک تلسکوپ نازک و منعطف است که از طریق روده (مری) به معده وارد می شود.

این به پزشک شما اجازه می دهد تا به داخل بدن نگاه کرده و تشخیص بیماری شما برای او راحت‌تر شود در نتیجه ممکن است فتق هیاتوس توسط پزشک دیده شود و البته گاهی اوقات آزمایشات متنوع دیگری مورد نیاز است.

همانطور که گفته شد تشخیص فتق هیاتال معمولاً از طریق بررسی دقیق دستگاه گوارش به کمک آندوسکوپی، مانومتری با وضوح بالا، پایش pH مری و توموگرافی کامپیوتری (CT) انجام می‌شود. بلع باریم که گفته شد می‌تواند اندازه، محل و تنگی مری را برای ما مشخص کند. همچنین می تواند نوع حرکات مری را تحلیل کند تا تشخیص دقیق‌تری انجام شود. آندوسکوپی می تواند سطح داخلی مری را از نظر فرسوده بودن، زخم و تومور ارزیابی کند.

مانومتری می تواند یکسان بودن حرکات مری و وجود آشالازی مری را تشخیص دهد.

آزمایش pH امکان ارزیابی و تحلیل دوره های رفلاکس اسید را ایجاد می‌کند که پزشک به کمک آنها می‌تواتند تشخیص‌هایی را برای بیماری بدهد.

سی تی اسکن برای تشخیص نوع فتق هیاتال مانند ولولوس معده، سوراخ شدن، پنوموپریتونئوم و پنومومیاستینوم مفید است.

درمان فتق هیاتال

در اکثر کیس‌های این بیماری افراد هیچ ناراحتی قابل توجهی را تجربه نمی کنند و در نتیجه نیازی به درمان نمی‌بینند. اما بهترین روش برای افراد دارای علائم این است که سر تخت خود را بالا آورده و از دراز کشیدن بعد از غذا خوردن خودداری کنند. اگر این بیماری به دلیل استرس ایجاد شود ممکن است پزشک شما  تکنیکهای کاهش استرس را برای شما تجویز کند یا اگر اضافه وزن داشته باشید برای شما رژیم غذایی لاغری را در نظر بگیرد.

جراحی فتق هیاتال

در بعضی از موارد تشخیصی که فتق هیاتال به طور غیرعادی بزرگ است یا از نوع پارازوفاژیال شده است ممکن است باعث تنگی مری یا ناراحتی شدید آن شود و باید گفت که حدود 5% از فتق های هیاتال پاراازوفاژیال هستند. اگر علائم این چنین برای فتق شدید باشد گاهی اوقات جراحی لاپاراسکوپی توصیه می شود. عوارض ناشی از روش های جراحی برای درمان فتق هیاتال ممکن است شامل سندرم نفخ گاز باشد که این مورد در بعضی از افراد بعد از عمل شایع است. البته از مزایای جراحی لاپاراسکوپی میتوان به کاهش عفونت، به حداقل رساندن آسیب به ارگان های دیگر شکمی، به حداقل رساندن چسبندگی و ضایعه در محل درمان و… اشاره کرد.

برگرفته از:

https://patient.info/digestive-health/acid-reflux-and-oesophagitis/hiatus-hernia
https://en.wikipedia.org/wiki/Hiatal_hernia