چرا چاق میشویم؟ آیا چاقی نوعی بیماری ست؟

شاید سوال شود که علت چاقی چیست و چه وقت چاقی بیماری است؟ بهتر است چاقی را شناخته و بین چاقی بیمارگونه و چاقی همراه با سلامتی تفاوتی را قائل شوید. چاقی از آن دسته مشکلاتی است که در جامعه امروز افراد زیادی درگیر آن هستند. مشکلی که گاه می‌تواند علاوه بر زیبایی فرد، سلامتی او را نیز تحت تاثیر قرار دهد. این موضوع، چیزی است که در بین افراد بسیاری اختلاف نظر ایجاد کرده است. برخی چاقی را مشکل نمی‌دانند و این موضوع از نظر برخی دیگر مشکلی بسیار بزرگ و دردسرساز است. از همین رو لازم دیدیم تا علت چاقی و روشهایی برای درمان چاقی را از دیدگاه علمی مورد بحث و بررسی قرار دهیم، با ما همراه باشید.

چاقی به چه معناست؟

وقتی بافت چربی در قسمتهای مختلف بدن در زیر پوست به صورت غیر طبیعی جمع شود باعث چاقی و اضافه وزن میشود. چاقی زمانی اتفاق می‌افتد که کالری بیشتری نسبت به آنچه در اثر ورزش و فعالیت‌های روزمره می‌سوزانید، داشته باشید. پیشگیری از چاقی بهتر از درمان است، در مراحل اولیه چاقی با ورزش روزانه و یک رژیم غذایی سالم و تعهد طولانی مدت میتوانید از خطرناک شدن افزایش وزن خود جلوگیری کنید.

روشهایی برای اندازه‌ گیری چاقی

در مواردی که چاقی براساس میزان چربی افراد به عنوان یک بیماری رد و پذیرش می‌شود، لازم به اندازه‌گیری این موضوع است. راهکارهای بسیاری برای سنجش میزان چاقی در افراد وجود دارد که هریک ویژگی‌های خاص خود را دارند. یکی از این راهکارها، سنجش میزان چربی موجود در بدن با محاسبه BMI است. در این معیار میزان چاقی فرد در قالب یک عدد نمایش داده می‌شود. عددی که حضور آن در هر رنج مشخص، نشان دهنده چاقی، لاغری یا تناسب اندام فرد است. برای استفاده از این عدد، لازم است تا میزان وزن و قد فرد مشخص باشد. وزن فرد را تقسیم بر مجذور قد (برحسب متر) کرده و عدد به دست آمده را یادداشت می‌کنیم. اعداد مختلف، معناهای متفاوتی با یکدیگر دارند.

10 علت اصلی بروز چاقی

از عواملی چون ژنتیک و ارث گرفته تا ابتلا به برخی بیماری‌ها می‌تواند از دلایل افزایش وزن افراد باشد. همچنین عوامل مهمی چون سیستم و برنامه تغذیه فرد، سیستم خواب فرد، خوردن یا نخوردن صبحانه، میزان تحرک و ورزش در طی روز، مصرف آب به میزان کافی خصوصا در روزهای گرم تابستان و کنترل کردن مصرف شیرینی و فست فود برخی از این موارد هستند. مواردی که آگاهی داشتن از آن می‌تواند سبب کنترل افزایش وزن و چاقی در افراد شود.

۱- وراثت و عوامل ژنتیکی

ژن‌هایی که شما از والدین به ارث می‌برید، ممکن است بر میزان و محل ذخیره چربی در بدن شما تأثیر بگذارد. ژنتیک همچنین ممکن است در چگونگی کارایی بدن شما نسبت به انرژی، تنظیم اشتهای شما و همچنین نحوه سوزاندن کالری در بدن شما هنگام ورزش نقش داشته باشد.

۲- رژیم غذایی ناسالم

رژیم غذایی ناسالم همراه با کالری زیاد، فاقد میوه و سبزیجات می‌تواند به افزایش وزن کمک کند. بیشتر رژیم‌های غذایی در زندگی‌های مدرن امروزی، دارای کالری بیش از نیاز افراد هستند. مثل فست فودها٬ نوشیدنی‌های پر کالری مانند نوشابه‌ها، که همگی تأثیر زیادی در افزایش وزن افراد دارد. به عبارت ساده: کالری های دریافتی فرد بیشتر از کالری های لازم بدن است.

۳- فعالیت فیزیکی کم و بی تحرکی

اگر سبک زندگی کم‌تحرکی دارید، می‌توانید به راحتی هر روز کالری بیشتری نسبت به روز قبل در بدن خود ذخیره کنید که با افزایش وزن شما ارتباط زیادی دارند.

۴- علل هورمونی

• کم کاری تیرویید
• بیماری کوشینگ
• هورمونهای جنسی
  از علل هورمونی چاقی هستند.

۵- افزایش سن

چاقی در هر سنی ممکن است رخ دهد. اما با افزایش سن، تغییرات هورمونی و شیوه زندگی کم‌تحرک، خطر چاقی را افزایش می‌دهد. اگر با افزایش سن از لحاظ جسمی فعال‌تر نشوید، به احتمال زیاد دچار اضافه‌وزن خواهید شد.

۶- استرس

آیا اضطراب باعث چاقی میشود؟ در جواب باید بگوییم که برخی افراد هنگامی که دچار بهم ریختگی ذهنی و اضطراب میشوند٬ به پرخوری پناه میبرند که به آن چاقی استرسی میگویند.

۷- بیماری‌هایی که منجر به افزایش وزن میشوند

چاقی می‌تواند موجب بروز برخی از بیماری‌ها شود، بروز برخی بیماری‌ها نیز می‌تواند سبب مشکلات چاقی و اضافه وزن شود. این موضوع را می‌توان در بیماری‌های بسیاری مشاهده کرد. برخی از این بیماری‌ها عبارت‌اند از:

• کم کاری غدد تیروئید
• بیماری گوشینگ
• سندروم تخمدان پلی کیستیک
• ورم مفاصل (منجر به کاهش فعالیت می شود)

۸- داروهایی که منجر به افزایش وزن میشوند

• مسدودکننده‌های بتا و قرص های ضدبارداری
• داروهای اعصاب و آرامبخش و داروهای ضدافسردگی
• داروهای ضد تشنج
• داروهای دیابت
• داروهای ضد روان کننده، استروئیدها

۹- مسائل اجتماعی و اقتصادی

یکی از علتهای چاقی عوامل اجتماعی و اقتصادی هستند. به طور مثال افرادی که با آن‌ها وقت می‌گذرانید، ممکن است با تقلید ناآگاهانه از عادت های اشتباه آنها بر سبک زندگی و روند چاق شدن شما تاثیر بگذارد.

همچنین بارداری، کمبود خواب و البته فشار روحی از عوامل دیگر چاقی هستند. در این شرایط با رفع عامل معمولا مشکل چاقی نیز حل می شود.

۱۰- استفاده بیش از حد از تلویزیون و گوشی

یکی از علتهای چاقی استفاده بیش از حد از گوشی موبایل و تلویزیون است. اگر جزو افرادی هستید که، در روز 6 ساعت و یا بیشتر تلویزیون نگاه می‌کنید یا با گوشی خود کار میکنید بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به چاقی خواهید بود. این خطر حتی شامل کسانی که به طور مرتب ورزش کرده و اما حداقل روزی دو ساعت از این وسایل استفاده می‌کنند می‌شود.

طبق مطالعه‌ای که در سال 2003، برای اثبات تاثیر مستقیم تماشای تلویزیون بر چاقی روی 50000 زن 30 تا 55 ساله انجام شد، ثابت شد که به ازای تماشای روزانه 2 ساعت تلویزیون، 23 درصد خطر چاقی و 14 درصد خطر ابتلای به دیابت در این زنان افزایش یافته است.

همچنین طبق تحقیقاتی که از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵، روی چند هزار کودک و نوجوان صورت گرفت مشخص شد که آن‌ها ۵ ساعت از وقت خود را به استفاده بی وقفه از گوشی هوشمند اختصاص می‌دهند. این پروژه مشخص کرد، کودکان و نوجوانانی که ۵ ساعت بی وقفه از گوشی همراه خود استفاده می‌کنند نوشیدنی قنددار بیشتری مصرف کرده، خواب و تحرک کمتری داشته و در مقایسه با همسن و سالان خود، بیشتر در معرض چاقی قرار می‌گیرند.

نقش تماشای تلویزیون در اضافه وزن

تلویزیون مخاطبین خود را مجبور می‌کند، ساعات زیادی بدون هیچگونه فعالیت و تحرکی بنشینند. اغلب اوقات این عدم تحرک و نشستن زیاد، با خوردن غذا‌های ناسالم نیز همراه خواهد بود.

البته نمی‌توان تنها عدم فعالیت و خوردن خوراکی‌های ناسالم را، در حین تماشای تلویزیون عاملی برای افزایش وزن دانست. بسیاری از تبلیغات و پیام‌های بازرگانی، به تبلیغ مواد غذایی ناسالم و رژیم غذایی بد پرداخته و مخاطب را به خرید و خوردن تنقلات تشویق می‌کنند. اغلب اوقات این تبلیغات، لابه لای سریال‌ها و برنامه‌های پر مخاطب گنجانده می‌شود تا ببیننده به مصرف هرچه بیشتر این مواد تمایل پیدا کند.

نباید گمان کرد که تلویزیون تنها روی افراد بدون تحرک و پر خور، تاثیر می‌گذارد. چاقی و اضافه وزن در حین تماشای تلویزیون، برای افرادی که حتی به طور مرتب ورزش و فعالیت می‌کنند نیز رخ می‌دهد. زیرا این افراد اغلب اوقات، هنگام تماشای تلویزیون، مواد خوراکی بیش از حد مورد نیاز مصرف کرده و بدن آن‌ها چربی بیشتری تولید می‌کند. با ادامه یافتن این وضعیت و عادت غذایی بد، حتی این افراد پر تحرک نیز به اضافه وزن و چاقی مبتلا می‌شوند.

زمانی که چاقی یک بیماری است!

پیش از آن که بتوان چاقی را به عنوان یک بیماری رد یا پذیرش کرد، لازم است تا تعریف واژه بیماری را بیان کنیم. بیماری به اختلالی در بدن گفته می‌شود که وضعیت بدن حیوان یا گیاه زنده یا یکی از اعضای آن را دچار مشکل کرده و روند عملکردی آن را با اختلال روبه‌رو کند. در این صورت، ممکن است یک مشکل با نام بیماری شناخته شود. به کار بردن واژه بیماری در مورد چاقی نیز همین موضوع است!

با این حال و تمامی این تعاریف، همچنان در تمام دنیا اختلافاتی بر سر بیماری محسوب شدن یا نشدن چاقی وجود دارد. اختلافاتی کاملا طبیعی که سبب شده است تا این موضوع در برخی از مراکز بهداشتی بزرگ دنیا به عنوان یک بیماری و در برخی دیگر به عنوان یک سبک زندگی شناخته شود.

همانطور که گفته شد، به صورت کلی هر مشکلی را در صورتی می‌توان بیماری نامید که سبب بروز اختلالات و مشکلاتی شود. چاقی نیز از همین موضوع تبعیت می‌کند. هرچند با استفاده از برخی روش‌ها، دسته‌بندی‌هایی برای مرزبندی بین فرد چاق یا متوسط نیز وجود دارد که با استفاده از آن می‌توان میزان چاقی فرد را سنجید. با سنجیدن میزان چاقی فرد و چربی موجود در بدن او، بیماری محسوب شدن یا نشدن آن مشخص می‌شود. این موضوعات همگی زنجیره‌ای به هم پیوسته هستند که می‌توانند در رد و پذیرش چاقی به عنوان یک بیماری تاثیرات بسیاری را داشته باشند.

ارتباط چاقی با ابتلا به بیماریهای مختلف

ممکن است چاقی خود به تنهایی یک بیماری محسوب نشود، اما در موارد بسیاری با افزایش وزن و بیش از اندازه شدن آن، بدن شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند. شرایطی که می‌تواند سبب ابتلا به بیماری‌های بسیاری شده و شرایطی را برای تجربه بیماری فرد فراهم می‌کند. در واقع در این شرایط ممکن است که فرد بدون آن که مشکل دیگری داشته باشد و تنها به علت داشتن اضافه وزن، بیماری‌های بسیاری را تجربه کند. در ادامه برخی از بیماری‌هایی که بر اثر ابتلا به اضافه وزن ممکن است به وجود بیایند را معرفی خواهیم کرد:

• انواع بیماری‌های قلبی
• سکته مغزی و قلبی
• دیابت نوع دوم
• رفلاکس معده
• انواع سرطان
• افزایش کلسترول
• بیماری کیسه صفرا
• نقرس
• استئوآرتریت
• آپنه خواب
• سندروم متابولیک
• بیماری‌های روانی

در بسیاری موارد چاقی یک مشکل جدی است و می‎‌تواند سلامت جسم و روان انسان را به خطر اندازد و باعث کاهش کیفیت زندگی فرد شود. به همین دلیل ممکن است افراد چاق به فکر عمل‌های لاغری همچون بای پس معده و اسلیو معده بیفتند. به طور مثال عمل بای پس معده برای افرادی که به بیماری چاقی مبتلا هستند و شاخص توده بدنی آنها بیش از ۴۰ درصد است همچنین افرادی که به بیماری‌های دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، آپنه خواب و تنگی نفس روبرو هستند توصیه می‌شود.

همچنین جراحی اسلیو معده، یک روش مفید و کم خطر برای درمان بیماری چاقی و رسیدن به لاغری است. اما با این حال، این روش درمان برای افرادی با شرایط خاص توصیه نمی‌شود.

روش هایی برای درمان چاقی

استفاده از داروها، رژیم غذایی مناسب، ورزش و عملهای جراحی لاغری روشهایی برای کاهش وزن و درمان چاقی هستند:

درمان چاقی با دارو

گاهی بیماران برای کوتاه کردن زمان درمان خود به دنبال راههای میان بر مانند استفاده از داروهای لاغری میگردند. این دارو ها همانطور که از نامشان پیداست باعث کاهش اشتهای شخص میشود یا باعث سوختن چربی های بدن میگردد. قرص لاغری از آنجایی که هوشمند نیستند با آسیب رساندن به چربی های مفید بدن٬ میتوانند باعث عوارض جدی در بدن شوند.

برخی از عوارض قرص لاغری سوء تغذیه، ریزش مو، ضعف و افسردگی و آسیب به دریچه های قلب هستند. جالب است بدانید که تاکنون سازمان غذا و دارویی آمریکا٬ FDA، تاکنون هیچ کدام از داروهای لاغری را تایید نکرده است و این درحالیست که شرکت های تبلیغاتی از بی اطلاعی افراد استفاده کرده و از ایشان سوء استفاده میشود. بسیار دیده شده که افراد پس از خوردن این داروها به کما رفته و حتی باعث مرگ آنها شده است.

استفاده از ابزارهای کاهش وزن

دسته دیگری از شیوه های لاغری، استفاده از ماساژ های درمانی، کمربندهای لاغری، کرم ها، ژلها و… که این اقلام نیز از لحاظ پزشکی و علم تغذیه مورد قبول نبوده و تاثیری در لاغری افراد ندارد و صرفا جنبه تبلیغاتی و تجاری دارد.

رژیم درمانی

یک برنامه غذایی سالم را دنبال کنید. روی غذاهای کم‌کالری مانند میوه، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید. از چربی اشباع شده خودداری کنید و شیرینی و الکل را محدود کنید. سه وعده غذایی معمولی در روز با میان وعده محدود بخورید.

رژیم لاغری مناسب یکی از راههای خوب کاهش وزن است و تنها نیاز است که دقت کافی در انتخاب پزشک متخصص تغذیه خود داشته باشند.

چنانچه رژیم ها توسط فرد متخصص تغذیه تجویز شود میتواند موثر واقع شود، اما گاهی رژیم ها مناسب افراد نیستند و کاهش یکباره وزن عوارضی مانند اختلالات شدید گوارشی، ریزش موی شدید و بیماری هایی مانند ضعف جسمانی و … برای افراد به همراه دارد.

درمان چاقی با ورزش

کاهش وزن از طریق ورزش یکی از راههای ایده ال برای درمان چاقی است، اما لازمه آن داشتن صبر و تحمل است تا در زمان کافی، بدن وزن کم کرده و کمترین آسیبی به بدن نرسد. به طور منظم تمرین کنید. برای جلوگیری از افزایش وزن باید هفته‌ای 150 تا 300 دقیقه فعالیت با شدت متوسط ​​داشته باشید. فعالیت‌های بدنی نسبتاً شدید شامل پیاده‌روی و شنا سریع است.

چنانچه ورزش متعادل از یک رژیم غذایی مناسب نیز برخوردار باشد، میتواند سلامت جسمی و روحی را به دنبال داشته باشد.

روش جراحی برای درمان چاقی

یکی از راههای درمان چاقی٬ جراحی های لاغری مانند عمل بای پس معده و عمل اسلیو معده است که شامل برداشتن قسمتی از روده یا معده است.

جراحی اسلیو برای درمان چاقی شدید توصیه می‌شود. بنابراین افرادی که دیگر روش‌های کاهش وزن را تجربه کرده و به نتیجه مطلوب نرسیده‌اند، با انجام این عمل، به وزن مناسب و ایده آل خود خواهند رسید

جمع بندی نهایی

در برخی موارد، چاقی بیماری شناخته می شود و برخی دیگر تنها چاقی را عاملی برای ابتلا به بیماری‌ها می‌دانند. ممکن است چاقی به تنهایی یک بیماری محسوب نشود و تنها به عنوان مشکلی کوچک در نظر گرفته شود. معمولا ارتباط چاقی با بیماری رابطه مستقیم است و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف با افزایش چاقی و اضافه وزن در فرد بیشتر و بیشتر می‌شود. معمولا اصولی ترین راه کاهش وزن، قبل از آنکه به مرحله اورژانسی برسد، استفاده از رژیم غذایی مناسب، ورزش و تحرک کافی و تغییر سبک زندگی و عادت های رفتاری است. اما در مواردی که اضافه وزن بیمار منجر به مشکلات و بیماری های جدی در زندگی این افراد شده و باید در مدت زمان کوتاه از وزن خود بکاهند استفاده از روشهای جراحی های لاغری مانند عمل اسلیو معده و عمل بای پس، بهترین راه است.