پرولاپس رکتوم (rectal-prolapse) یا بیرون‌زدگی راست‌روده، یکی از مشکلاتی است که بر اثر عوامل مختلفی مثل فشار شکمی، برای افراد اتفاق میفتد. بیرون‌زدگی مقعد، هم در مردان و هم در زنان رخ می‌دهد و امروزه تبدیل به یک مشکل جدی شده است. اگرچه پرولاپس رکتوم خطرناک و غیر‌قابل‌درمان نیست، اما وجود این بیماری می‌تواند مشکلات زیادی مثل درد، یبوست مداوم و … را به وجود بیاورد که هرکدام از این مشکلات، به‌تنهایی بسیار دردناک است و برای فرد بیمار آزاردهنده خواهد بود. در این مقاله قصد داریم شما را به‌صورت کامل با بیماری پرولاپس رکتوم یا بیرون‌زدگی مقعد آشنا کنیم و به بررسی علائم، عوارض و روش‌های درمان آن بپردازیم. برای آشنایی با روش‌های تشخیص و بهبود این مشکل، تا انتهای مقاله را بادقت بخوانید.
پرولاپس رکتوم یا بیرون‌زدگی راست روده از مقعد
قسمت انتهایی راست‌روده، به‌وسیله رکتوم در مقعد نگهداری می‌شود. بعضی از مواقع، عواملی مثل یبوست مزمن، زایمان‌های طبیعی مکرر، اسهال مزمن، فشار، مشکلات مادرزادی و سایر عوامل باعث می‌شوند تا کارکرد عضلات رکتوم با اختلال مواجه شود و قسمت انتهایی روده از مقعد خارج شود.
عواملی مثل موارد عنوان شده، ممکن است پرولاپس مقعدی را به وجود بیاورند، اما هنوز هیچ دلیل قطعی برای این بیماری وجود ندارد.
انواع پرولاپس رکتوم
پرولاپس مقعدی ممکن است با شدت‌های مختلفی ایجاد شود که بر همین اساس، آن را به سه دسته زیر تقسیم می‌کنند.
بیرون‌زدگی جزئی
پرولاپس جزئی زمانی است که تنها پوشش یا مخاط رکتوم، از داخل راست‌روده پایین می‌آید و از طریق مقعد خارج می‌شود. این مشکل معمولاً در کودکان اتفاق میفتد و در اکثر مواقع بدون دخالت جراحی، بهبود پیدا می‌کند.
بیرون‌زدگی کامل
در رکتوم کامل، عمدتاً تمام دیواره انتهای راست‌روده، از طریق مقعد خارج می‌شود. این مشکل ممکن است در ابتدا فقط زمانی که فشاری را به شکم وارد می‌کنید، اتفاق بیفتد. اما به‌مرور، در حرکات ساده مثل راه‌رفتن هم خودش را نشان می‌دهد و در موارد شدید، به‌صورت بیرون‌زده، باقی می‌ماند.
پرولاپس داخلی
زمانی که رکتوم از دیواره راست‌روده خارج شود، پرولاپس اتفاق می‌افتد، اما اگر شدت آن به حدی نباشد که از مقعد خارج شود، به آن پرولاپس داخلی می‌گویند. این مشکل با نام انواژیناسیون داخلی یا پرولاپس ناقص نیز شناخته می‌شود.
علائم پرولاپس رکتوم
اصلی‌ترین و بارزترین نشانه بالینی و علامت پرولاپس رکتوم، یک توده بیرون‌زده (قسمتی از روده) در هنگام اجابت مزاج و تخلیه روده است. این توده در ابتدا با فشار دست به حالت عادی بر می‌گردد، اما پس از مدتی، به‌صورت خودبه‌خود هنگام ایستادن، قدم‌زدن، سرفه کردن و … خارج می‌شود.
به دنبال این مشکل ممکن است ترشحات موکوئیدی (مخاطی) و خونریزی نیز همراه شود.
از دیگر علائم بیرون‌زدگی مقعد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ازدست‌دادن کنترل عمل دفع
- احساس درد، سوزش و خارش در ناحیه مقعد
- مشاهده یک توده در خارج از مقعد
- یبوست و ناتوانی در اجابت مزاج
- احساس خروج یک توده از مقعد، در هنگام فشار شکمی
- مشاهده خروج خون و ترشحات خونی از مقعد
علت افتادگی روده بزرگ از مقعد
همان‌طور که در ابتدای مقاله هم به این موضوع اشاره شد، هنوز هیچ دلیل قطعی برای افتادگی مقعد وجود ندارد. باتوجه به تحقیقات انجام شده، به‌جز دلیل مادرزادی، فعالیت‌هایی که فشار زیادی را به دیواره شکم و مقعد وارد می‌کنند، ممکن است در صورت تداوم، باعث افتادگی مقعد و پرولاپس رکتوم شوند.
موارد زیر از مهمترین عوامل تأثیرگذار در ایجاد افتادگی مقعد هستند:
- کهولت سن، به‌خصوص در خانم‌ها افتادگی مقعد در زنان بالای 50 سال، 6 برابر مردان است
- اسهال مزمن
- یبوست مداوم
- زایمان طبیعی مکرر
- بارداری
- آسیب به دیسک کمر و لگن
- ضعیف‌شدن عضلات کف لگن
- رابطه جنسی مقعدی
- زور زدن و فشار بیش از حد به‌ویژه در هنگام دفع
- هموروئید یا بواسیر
- و …
تفاوت پرولاپس رکتوم با هموروئید چیست؟
هموروئید یا بواسیر علائمی مشابه با بیرون‌زدگی مقعد دارد و ممکن است در خیلی از موارد با هم اشتباه گرفته شوند. درست است که علائم این دو بیماری بسیار به هم شبیه است، اما روش‌های درمان آنها متفاوت خواهد بود. همه این دلایل باعث می‌شوند تا تشخیص دقیق، تنها از طریق معاینه پزشک امکان‌پذیر باشد.
در این میان، مواردی وجود دارد که می‌تواند تشخیص را کمی ساده‌تر کند.
- مشکل پرولاپس با خارج‌شدن رکتوم از مقعد، اتفاق میفتد، اما بواسیر بر اثر گشادی و بزرگ‌شدن هموروئیدهای موجود در مقعد رخ می‌دهد.
- پرولاپس رکتوم عموماً یک توده‌ی کشیده و حلقوی است که نسبت به لمس حساس نیست، اما هموروئید، توده‌ای متورم و قرمز است که در هنگام لمس، دردناک خواهد بود.
- اجابت مزاج در هموروئید بسیار دردناک است و اغلب، دفع با خونریزی یا رگه‌های خونی همراه خواهد بود، اما در پرولاپس رکتوم، فرد بیمار بیشتر با مشکل دفع و حس یبوست مواجه می‌شود.
تشخیص بیماری پرولاپس رکتوم
برای تشخیص دقیق پرولاپس، حتماً باید به‌صورت حضوری به پزشک مراجعه کرده و معاینه فیزیکی شوید. احتمال دارد که پرولاپس در حالت عادی قابل رویت نباشد، به همین خاطر گاهی پزشک از شما می‌خواهد تا فشاری را به ناحیه شکم و مقعد وارد کنید تا امکان مشاهده و معاینه توده به وجود بیاید.
در ادامه به معرفی روش‌های تشخیص پرولاپس میپردازیم.
کولونوسکوپی
روش انجام این کار کاملاً شبیه به آندوسکوپی است. در کولونوسکوپی، یک لوله باریک که بر روی آن دوربینی قرار دارد را ازطریق مقعد وارد روده می‌کنند تا از این طریق، سلامت روده و عوامل ایجادکننده بیماری، شناسایی و بررسی شود.
اسکن دیجیتال یا MRI
معمولاً برای بررسی عضلات و اندام‌های لگن، پزشک پیشنهاد می‌کند که یک تصویر‌برداری از تمام قسمت لگن خود انجام دهید تا تشخیص بسیار دقیق‌تر انجام گیرد.
سونوگرافی رکتال
سونوگرافی مقعدی یک از روش‌های بی‌خطر برای تشخیص بیماری‌های مقعد و روده بزرگ است. در این روش، مبدل دستگاه که به یک کامپیوتر متصل است، از طریق مقعد وارد بدن می‌شود و با تولید و دریافت امواج صوتی، تصویر بخش داخلی را ثبت می‌کند.
ممکن است گاهی پزشک بر روی مبدل اصلی، از یک داپلر نیز استفاده کند که وظیفه آن، بررسی میزان گردش خون در مقعد است. به این روش سونوگرافی داپلر گفته می‌شود.
دفکتوگرافی
از دفکتوگرافی یا پروکتوگرافی برای بررسی و مشاهده حرکات لگن در هنگام فعالیت روده استفاده می‌شود. این روش هم نوعی تشخیص رادیولوژیک است و توسط دستگاه انجام می‌گیرد.
روش های درمان پرولاپس رکتوم
مهمترین درمان پرولاپس مقعد از طریق جراحی است. پس از تشخیص قطعی بیماری و تعیین شدت آن، پزشک با درنظرگرفتن شرایط بیمار، یک روش را برای درمان انتخاب می‌کند.
روش‌های درمان به سه دسته جراحی شکمی، جراحی ناحیه مقعد و درمان‌های کنترل‌کننده تقسیم می‌شود.
- جراحی شکمی
- جراحی ناحیه مقعد
- درمان های کنترل کننده
در ادامه به توضیح هریک میپردازیم.
۱- جراحی شکمی
جراحی شکمی ممکن است به روش معمول (روش باز و یا سنتی) و لاپاراسکوپی انجام گیرد.
در روش معمول، پزشک جراح یک برش را در ناحیه شکم ایجاد می‌کند و رکتوم را به سمت محل اصلی خود، عقب می‌کشد. سپس با استفاده از بخیه رکتوم را به دیواره پشت لگن متصل می‌کنند تا از حرکت مجدد رکتوم، جلوگیری شود. اگر شدت بیماری و سابقه یبوست مزمن در بیمار زیاد باشد، ممکن است قسمتی از روده بزرگ نیز برداشته شود.
روش لاپاراسکوپی نیز از طریق شکم انجام خواهد شد، اما تنها نیاز به چند برش بسیار کوچک دارد که از طریق آن دوربین کوچک و دستگاه جراحی، وارد بدن شود. بعد از انجام فرایند موردنیاز، پزشک با استفاده از دستگاه، شروع به ترمیم رکتوم خواهد کرد.
۲- جراحی پرولاپس رکتوم (رکتوسیگموئیدکتومی پرینه)
در این روش جراح، رکتوم را از طریق مقعد به بیرون می‌کشد، قسمتی از رکتوم و سیگموئید را برمی‌دارد و سپس رکتوم باقی‌مانده را به روده بزرگ متصل می‌کند. اگر پرولاپس بیمار کوتاه باشد، ممکن است پزشک برای ترمیم افتادگی رکتوم، پوشش آن را بردارد و با تا کردن بخش لایه عضلانی، راست‌روده را کوتاه‌تر کند. ممکن است بیمار چند مشکل مثل افتادگی واژن و رکتوم را با هم داشته باشد که در این صورت، پزشک از هر دو روش برای درمان استفاده می‌کند.
۳- درمان‌های کنترل‌کننده و خانگی
درصورتی‌که افتادگی مقعد بسیار خفیف و جزئی باشد، با مشورت از پزشک می‌توان از روش‌های کنترل‌کننده و خانگی استفاده کرد.
- برطرف‌کردن عوامل بیماری مثل یبوست، با استفاده از دارو و تغذیه
- انجام تمریناتی مثل کگل برای تقویت عضلات لگن
- استفاده از داروهای موضعی و پماد
نکته: در بسیاری از مواقع، این نکات جنبه پیشگیری و کنترل‌کنندگی را دارند و قادر به درمان بیماری نیستند؛ بنابراین برای درمان قطعی، حتماً با پزشک خود مشورت کرده و در صورت لزوم، از روش جراحی کمک بگیرید.
سخن پایانی
در این مقاله به علل پیدایش پرولاپس رکتوم بر اثر بعضی عوامل چون کهولت سن، یبوست و … اشاره کردیم و علائم و نشانه های بروز آن را توضیح دادیم و همچین روش‌های درمان مورد بررسی قرار دادیم. به‌خاطر داشته باشید که پیشگیری و انجام اقدامات به‌موقع، می‌تواند از تشدید بسیاری از بیماری‌ها و به‌ویژه بیرون‌زدگی مقعد، جلوگیری کند. بنابراین، در صورت مشاهده علائم معرفی شده، فوراً به پزشک مراجعه کرده و مسیر درمان را پیش بگیرید.
خوشحال میشویم نظرات و تجربیات خود را در قسمت کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
۱- پرولاپس رکتوم چقدر طبیعی است؟
پرولاپس رکتوم در 2.5 نفر از هر 1000 نفر اتفاق می‌افتد. احتمال افتادگی رکتوم بعد از 50 سالگی بیشتر است، اما در کودکانی که مشکلاتی مانند اسهال مزمن یا فیبروز کیستیک دارند، اتفاق می‌افتد.
۲- یا می‌توان با پرولاپس رکتوم یک زندگی عادی داشت؟
اگر پرولاپس، علائم آزاردهنده ای ایجاد نمی‌کند، برای مدتی می‌توان با افتادگی رکتوم زندگی کرد. مراقبت از آن به این معنی است که رکتوم خود را به صورت دستی به داخل برگردانید.
برگرفته از:
- www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3145880
- fascrs.org/patients/diseases-and-conditions/a-z/rectal-prolapse
- www.mayoclinic.org/tests-procedures/rectal-prolapse-surgery/about/pac-20384704
- myhealth.alberta.ca/Health/Pages/conditions.aspx
آخرین دیدگاه‌ها