پارگی طحال یا Ruptured spleen یک وضعیت جدی و اورژانسی است که عمدتاً در اثر آسیبدیدگی در سطح طحال ناشی از واردآمدن ضربه به شکم اتفاق میافتد. در این حالت خونریزی داخلی رخداده و مقداری خون به ناحیهی شکم وارد میشود. طحال یکی از اعضای بدن انسان است که در سمت چپ بدن و زیر قفسهی سینه قرار گرفته و با پاکسازی سلولهای قدیمی خونی، از بروز عفونت در بدن جلوگیری میکند.
در این نوشته قصد داریم به طور مفصل به این مسئله پرداخته و نشانههای پارگی طحال، دلایل، روشهای تشخیص و همچنین نحوهی درمان آن را مورد بررسی قرار دهیم.
علت پارگی طحال چیست؟
بهطورکلی طحال به دو علت واردآمدن ضربه به سمت چپ بدن و یا ایجاد تورم ممکن است پاره شود که به بررسی هر دو مورد میپردازیم.
واردآمدن ضربه به طحال
موارد زیر از مهمترین دلایل واردآمدن ضربه به طحال به شمار میروند:
- تصادفهای وسایل نقلیه
- بروز آسیب در حین ورزشهای جمعی و تماسی مانند فوتبال، والیبال و هاکی
- درگیریهای فیزیکی خیابانی یا خشونت خانگی
تورم طحال یا بزرگ شدن طحال
انباشته شدن سلولهای خونی در طحال باعث بزرگ شدن طحال (بیماری اسپلنومگالی) شده که نتیجهی آن، نازک شدن سطح طحال خواهد بود. طحال نازک شده نسبت به یک طحال سالم آسیبپذیری بیشتری داشته و در مواجهه با ضربههای کوچک نیز ممکن است دچار پارگی شود.
علاوه بر انباشته شدن سلولهای خونی، برخی بیماریها نیز خطر پارگی طحال را افزایش داده که عبارتاند از:
- مونونوکلئوز عفونی که در برخی موارد، پارگی طحال اولین علامت این بیماری محسوب میشود
- بیماریهای خونی مانند کمخونی همولیتیک و موارد خاصی از لنفوم
- مالاریا
نشانههای پارگی طحال چیست؟
پارگی طحال معمولاً باعث بروز درد در ناحیهی شکم میشود که غالباً نیز شدید است. البته محل و شدت درد به میزان پارگی طحال و نشت خون بستگی دارد. درد ناشی از پارگی طحال ممکن است در محلهای زیر حس شود:
- سمت چپ شکم و زیر قفسهی سینه
- شانهی سمت چپ
بهتر است بدانید که اعصاب شانهی چپ و سمت چپ دیافراگم از یک محل سرچشمه میگیرند و پارگی ممکن است باعث تحریک این اعصاب شود.
نشانههای پارگی طحال
علاوه بر درد، به دلیل خونریزی داخلی و کاهش فشارخون، نشانههای زیر نیز ممکن است ظاهر شود:
- گیجی
- تاری دید
- سبک شدن سر
- غش کردن
- نشانههای شوک مانند بیتابی، رنگپریدگی، اضطراب و حالت تهوع
روشهای تشخیص پارگی طحال
در اینجا به متداولترین روشهای تشخیص پارگی طحال اشاره میکنیم:
معاینه فیزیکی
هنگام مراجعهی فرد بیمار به پزشک، در اولین مرحله معاینهی فیزیکی در ناحیهی شکم انجام میشود. باتوجهبه خونریزی داخلی، در صورت پارگی طحال، ممکن است ناحیهی شکم متورم و سفت به نظر برسد.
فشارخون
اگر خون زیادی از طحال خارج شده باشد، فشارخون پایین و ضربان تند قلب از دیگر روشهای تشخیص پارگی طحال محسوب میشود. چنانچه افت ناگهانی فشارخون بهویژه در بیمار جوان مشاهده شود، نشانهای از شدید بودن بیماری است و باید فوراً مداوا شده و تحت جراحی قرار گیرد.
تصویربرداری
آزمایشهای تصویربرداری یکی دیگر از روشهای تشخیص پارگی طحال است. سیتیاسکن شکم یکی از روشهای رایج برای تشخیص این بیماری به شمار میرود. تشخیص به این صورت است که مادهی کنتراست به سیاهرگ تزریق شده تا میزان خونریزی از طحال مشخص شود.
سیتیاسکن شکم که با کنتراست انجام میشود فرایندی زمانبر بوده؛ بنابراین تنها در صورتی قابل انجام است که زمان کافی در اختیار داشته باشیم. بیماری که پارگی طحال شدید داشته باشد ممکن است قبل از اتمام آزمایش جان خود را از دست بدهد!
بهعبارتدیگر، سیتیاسکن برای بیمارهایی که علائم حیاتی ناپایدار داشته یا فشارخون پایینی دارند توصیه نشده و بهجای آن یک سونوگرافی سریع انجام میشود تا در صورت تشخیص پارگی طحال، عمل جراحی بهسرعت آغاز شود.
برای بیمارانی که به مادهی کنتراست حساسیت داشته و یا از نارسایی کلیه رنج میبرند نیز امکان انجام سیتیاسکن شکم فراهم نیست و لازم است از آزمایشهای دیگر کمک گرفته شود که به شرح زیر است:
- تکنیک سونوگرافی متمرکز شکم (FAST): این یک روش اولتراسوند برای بررسی وجود خون در ناحیهی شکم است.
- شستوشوی کالبدشکافی: یک روش ارزان و سریع برای تشخیص تجمع خون در ناحیهی شکم که اغلب برای بیماران با فشارخون پایین تجویز میشود.
اگر وضعیت بیمار پایدار بوده و نیازی به عمل جراحی اورژانسی نداشته باشد، آزمایشهای خون مانند CBC یا سطح هموگلوبین نیز برای بررسی میزان خون ازدسترفته در فواصل مشخصی انجام میشود.
سی تی اسکن و سونو گرافی از جمله آزمایشاتی است که همچنین در تشخیص بزرگ شدن طحال (بیماری اسپلنومگالی) کاربرد دارد.
درمان پارگی طحال
همانطور که علائم بیمار به شدت پارگی طحال وابسته بود، نحوهی درمان نیز به میزان پارگی و شدت جراحت بستگی داشته و یک شیوهی درمان استفاده نمیشود که شامل موارد زیر است:
درمان بدون جراحی
در بسیاری از موارد که پارگی جزئی بوده و خونریزی کم یا متوسط باشد، درمان بدون جراحی انجام شده و صرفاً ممکن است دارو برای بیمار تجویز شود تا روند بهبود و ترمیم طحال با سرعت بیشتری انجام شود.
ترمیم طحال
در مواردی که پارگی طحال شدید نبوده و امکان ترمیم آن وجود داشته باشد، با انجام بخیه یا سایر تکنیکهای جراحی در محل پارگی میتوان آن را ترمیم کرد.
عمل طحال معمولا با جراحی لاپاراسکوپی قابل انجام است.
جداکردن قسمتی از طحال
در مواردی که پارگی طحال اندکی بیشتر باشد، بنا به تشخیص پزشک ممکن است نیاز به جداسازی بخشی از طحال بیمار باشد. جداسازی بخش آسیبدیدهی طحال خطر عفونت ناشی از برداشتن کامل طحال را تا حد زیادی کاهش میدهد.
برداشتن کامل طحال (اسپلنکتومی)
چنانچه جراحت شدید باشد ممکن است نیاز به برداشتن کامل طحال باشد. البته باید توجه داشت که پس از برداشت طحال، بیمار در معرض خطر ابتلا به عفونتهایی مانند سپسیس خواهد بود.
کودکان خردسال بیش از سایر گروههای سنی در معرض این عفونت بوده که بنا به تشخیص پزشک ممکن است روشهایی مانند واکسیناسیون شامل پنومونی، مننگوکوک و هموفیلوس آنفلوانزا B و همچنین آنتیبیوتیکهای خوراکی تجویز شود.
جمع بندی
طحال یکی از قسمتهای حیاتی بدن انسان است که با پاکسازی سلولهای قدیمی خونی، از بروز عفونت در بدن جلوگیری میکند. واردآمدن ضربه به سمت چپ بدن شایعترین علت پارگی طحال بوده که میزان پارگی به شدت ضربهی وارد شده به طحال بستگی دارد. تورم طحال از دیگر دلایل پارگی آن به شمار میرود.
نشانههای مختلفی برای پارگی طحال وجود دارد که احساس درد در سمت چپ شکم و یا شانهی چپ، گیجی، تاری دید و غش کردن از رایجترین علائم آن به شمار میرود.
روشهای تشخیص پارگی طحال نیز متفاوت بوده که شامل معاینهی فیزیکی، بررسی افت فشارخون و تصویربرداری (سیتیاسکن) میشود.
پارگیهای جزئی معمولاً بدون انجام جراحی قابلدرمان است؛ اما پارگیهای شدیدتر به یکی از روشهای ترمیم طحال، جداکردن بخشی از طحال و یا برداشت کامل طحال درمان میشود.
برگرفته از:
https://www.webmd.com/digestive-disorders/ruptured-spleen
https://drdr.ir/mag/spleen-rupture-causes-symptoms-diagnosis-treatment
آخرین دیدگاهها