آمبولی ریه چیست؟ نشانه ها و علائم آن را بشناسید!

بیماری‌های مختلفی مانند آسم، آنفولانزا و ذات الریه می‌توانند روی ریه تاثیر گذاشته و تنفس را دچار مشکل کنند، اما بدون شک خطرناک‌ترین بیماری برای این عضو، آمبولی ریه است. بیماری که در صورت عدم رسیدگی، می‌تواند منجر به مرگ شود.

آمبولی ریه چیست؟

آمبولی ریه به انگلیسی pulmonary embolism ٬ به معنای انسداد در عروق ریوی بوده و دلیل اصلی این انسداد به دلیل وجود لخته خونی به اسم ترومبوز وریدی است. آمبولی ریه یک عارضه جدی بوده که می‌تواند منجر به کاهش جریان خون شود. کاهش این جریان باعث کاهش افت میزان اکسیژن و در نهایت باعث آسیب به ریه و حتی سایر عضو های بدن می‌شود.

آمبولی ریه ممکن است بعد از برخی جراحی عمومی ها در ریه ایجاد شود و میزان آن با توجه به بزرگی و کوچکی می تواند منجر به آسیب های جدی و دائمی به ریه و حتی در مواردی باعث مرگ شود.

در برخی موارد این بیماری، علائمی نداشته و می‌تواند منجر به مرگ ناگهانی شخص شود. همین عامل موجب شده راه و روش های زیادی برای پیشگیری، تشخیص و درمان آن وجود داشته باشد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.

انواع آمبولی

آمبولی در لغت به معنای مسدود شدن و گرفتگی است. اما در تعریف بیماری، به معنای جدا شدن یک توده از مکان اصلی خود و ورود آن به جریان خون است، که می تواند به عضوهای داخلی بدن آسیب هایی جدی وارد کند. در ادامه به معرفی کوتاه، انواع آمبولی می‌پردازیم:

• آمبولی مغزی، به نوعی از سکته گفته شده که باعث مسدود شدن عروق مغزی می شود
• آمبولی کلسترول، که به دلیل انسداد رگ‌ها ناشی از کلسترول است
• آمبولی چربی، هنگامی که چربی به دلیل عواملی چون جراحی و شکستگی و…وارد رگ شده می‌شوند
• و…

علائم و علل آمبولی ریه چیست؟

آمبولی ریه بر اثر تشکیل لخته خون در دیواره داخلی یک سیاهرگ به وجود آمده و در بیشتر موارد از پا شروع شده و در مواردی درون حفره شکمی و یا در بازوها نیز به وجود می آید.

عواملی که موجب می شود آمبولی ریه خطر آفرین شود مربوط به ترومبوز سیاهرگ است. این علل به اسم سه گانه ویرشو نیز شناخته می شوند به شرح زیر هستند:

• بی حرکت بودن بدن، برای مدتی طولانی باعث تغییر در جریان عادی خون می شود. نشستن در قطار و ماشین برای بلند مدت و یا بستری شدن در بیمارستان ها و بی تحرکی می‌توانند باعث این تغییر شوند.
• بالا رفتن پتانسیل لخته شدن خون که می تواند به دلیل مصرف داروهایی چون قرص های ضد بارداری و استروژن، مصرف سیگار و داشتن بیماری های ژنتیکی چون کمبود فاکتور V لیدن، کمبود پروتئین ها و یا جهش MHFTHR باشد.
• آسیب دیدن جدی دیواره های رگ و سیاه رگ ها که ممکن است بر اثر بالا رفتن میزان سلول های قرمز به دلیل کم خونی، سرطان، بارداری، هورمون درمانی، انجام جراحی روی برخی از اعضای بدن و استفاده از قرص های ضد بارداری خطرناک باشد.

علائم و نشانه های آمبولی ریه

علائم و نشانه های آمبولی ریه با توجه به، میزان درگیری ریه شما با بیماری، داشتن بیماریه های زمینه‌ای و ریوی می تواند متفاوت باشد.

• احساس درد ناگهانی در قفسه سینه و در پی آن تنگی نفس که با فعالیت بدنی شدت می یابد. در برخی موارد نیز ممکن است بیمار بعد از درد، سرفه هایی با خلط خونی داشته باشد. این نوع درد بسیار تیز است که، با نفس کشیدن بیشتر خواهد شد.
• در برخی موارد علائم حیاتی بیمار پایدار هستند، اما تپش قلب بالا است. اگر لخته خون بسیار بزرگ باشد، می تواند خون سمت راست قلب را مسدود و در نتیجه مسیر خون رسانی به ریه را قطع کند. با این اتفاق هیچ خونی وارد سمت چپ قلب نمی شود که به سایر بخش های بدن پمپ شود. در چنین شرایطی گردش خون از کار افتاده و بیمار فوت خواهد کرد.
• با کاهش اشباع اکسیژن، پوست به رنگ آبی تغیری خواهد کرد و فرد دچار ضعف و سرگیجه خواهد شد.
• سایر علائم آمبولی ریه، که می توانند نشانه این بیماری باشند:
• حس دلشوره و استرس
• بر روی لبه بودن
• تعرق زیاد
• حس سبک بودن و خالی بودن سر
• ضعف زیاد
• تپش قلب بالا

توصیه می شود که در صورت داشتن هر کدام از علائم های ذکر شده در بالا سریعا به یک متخصص جراحی عمومی مراجعه کنید.

خطرات آمبولی برای بیمار

همانطور که در بالا ذکر شد چنانچه به بیماری رسیدگی نشده و یا دیر تشخیص داده شود می تواند کشنده باشد. اما اگر بیماری در زمان مناسب تشخیص داده شود، می شود از هر خطر احتمالی که می تواند جان بیمار را به خطر بیندازد پیشگیری کرد.

در برخی موارد نیز کوچک بودن این لخته خون فقط موجب آسیب جدی به ریه ها می شود و در سطح کشنده ای نیست اما این آسیب می تواند دائمی باشد و به دیگر اعضای بدن نیز آسیب جدی وارد کند.

نحوه تشخیص و پیشگیری از آمبولی ریه

در بسیاری از موارد، احساس درد در ناحیه قفسه سینه و تنگی نفس، از علائم آمبولی ریه محسوب می شود. اما برای اطمینان و تشخیص درست این بیماری، فرآیندی باید صورت بگیرد که با نظر و تشخیص دکتر جراح انجام می شود و پیش از هر مورد دیگری نیاز است که بیمار از نظر فیزیکی کاملا معاینه شود. زیرا ممکن است علت درد سینه و تنگی نفس حمله قلبی یا یک آنوریسم آئورت باشد.

در معاینه فیزیکی و در مرحله اول این علائم، توسط یک متخصص جراحی عمومی با تجربه تشخیص داده می شود. برای اطمینان از این بیماری و آغاز درمان باید تست ها و آزمایش هایی روی بیمار صورت گیرد که شامل موارد زیر است:

1 . آزمایش خون دایمر؛ شمارش کامل خون یا CBC، شمارش الکترولیت ها و مقدار نیتروژن اوره خون یا BUN

2 . آزمایش کراتین خون جهت بررسی فعالیت کلیه ها

3 . آنژیوگرام ریوی

4 . سی تی اسکن از قفسه سینه

5 . اسکن تهویه و خون رسانی

6 . سونوگرافی داپلر وریدی

7 . اکوکاردیو گرافی EKG  یا ECG

نگفته نماند که در برخی موارد امکان دارد که سی تی اسکن قفسه سینه کاملا طبیعی باشد اما ضربان قلب را بالا نشان دهد، به این صورت که در هر 60 ثانیه ضربان قلب برابر با 100 است.

درمان آمبولی ریه

با اینکه این روزها درمان در منزل با رعایت نکات و مراقبت های ویژه، برای بیمارانی که علائم حیاطی آن ها طبیعی است فراهم شده، اما بهترین گزینه برای درمان آمبولی ریه بستری شدن در بیمارستان است. برای درمان آمبولی ریه، باید دو روش درمانی زیر روی بیمار انجام شده تا خطر رفع شده و فرد درمان شود.

• درمان از روش داروهای ضد انعقاد
• درمان با ترومبولیتیک

روش های پیشگیری از آمبولی ریه

• از استراحت های طولانی مدت و تکان نخوردن برای بلند مدت بپرهیزید.
• از جوراب های فشرده سازی یا کشی بعد از عمل های جراحی استفاده کنید.
• پس از عمل جراحی، حرکات کششی و نرم انجام دهید.
• از کشیدن هر گونه مواد دخانی همچون سیگار و قلیان خودداری کنید.
• از انجام هر نوع عمل جراحی غیر ضروری خودداری کنید، بهتر است در صورت امکان از سایر روش های درمانی غیر جراحی استفاده کنید.
• در مسافرت ها سعی کنید در هر 60 یا 120 دقیقه ایستاده و کمی تحرک داشته باشید یا به مدت چند دقیقه راه بروید.
• از خوردن هر نوع قرصی بدون دستور پزشک خود داری کنید.

آمبولی ریه، در مراحل ابتدایی توسط یک تشخیص داده شده و پزشک می تواند از بروز عارضه های پس از عمل جراحی، با اعمال برخی روش ها و تجویز برخی دارو های مناسب پیگشیری کند.