سرطان تیروئید از غده تیروئید منشا می گیرد، غده ای پروانه ای شکل که در گردن قرار دارد. غده تیروئید هورمون هایی تولید می کند که عملکردهای مهم بدن را تنظیم می کنند. هنگامی که سلول های تیروئید جهش می یابند، می توانند رشد کرده و به طور غیرقابل کنترلی تکثیر شوند و تومور را تشکیل دهند. سرطان تیروئید می تواند با علائمی مانند تورم یا توده در گردن، مشکل در بلع، تغییرات صدا و ناراحتی در گردن ظاهر شود. علل سرطان تیروئید شامل قرار گرفتن در معرض اشعه، بزرگ شدن غده تیروئید، سابقه خانوادگی و چاقی است. انواع مختلفی از سرطان تیروئید از جمله سرطان پاپیلاری، فولیکولی، مدولاری و آناپلاستیک تیروئید وجود دارد. اطلاعات تکمیلی در مورد “سرطان تیروئید: علل و علائم آن چیست” به طور کامل در مقاله اش بخوانید. در این مقاله قرار است در مورد مهمترین و اصلی ترین درمان سرطان تیروئید، جراحی سرطان تیروئید صحبت کنیم. در ادامه با ما همراه باشید تا با جراحی سرطان تیروئید و انواع آن بیشتر آشنا شوید.
انواع جراحی سرطان تیروئید
به طور کلی تیروئید به سه روش جراحی میشود که با توجه به شرایط سرطان، بستگی دارد:
جراحی لوبکتومی تیروئید:
لوبکتومی (thyroid lobectomy یا hemi-thyroidectomy) به عمل برداشتن یک لوب تیروئید، لوب حاوی سلول های سرطانی، گفته میشود و زمانی انجام میشود که فقط یک لوب تیروئید درگیر است و بیماری پیشرفته نیست. این عمل معمولاً با برداشتن ایستموس (قطعه کوچکی در غده تیروئید است که به عنوان پل بین لوب چپ و راست عمل می کند) همراه است. به این عمل برداشتن بافت ایسم (که بین دولوب تیروئید قرار دارد) ایسمکتومی می گویند.
معمولاً برای درمان سرطان های کوچک تیروئید (پاپیلاری یا فولیکولی) که غده تیروئید فراتر نرفته اند، استفاده می شود. لوبکتومی همچنین ممکن است برای اهداف تشخیصی استفاده شود، زمانی که نتایج بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف (FNA) قطعی نباشد.
جراحی تیروئیدکتومی:
تیروئیدکتومی شایع ترین جراحی سرطان تیروئید است و به معنی برداشتن کامل هر دو لوب تیروئید است و گاهی همرا با برداشتن غده های لنفاوی اطراف تیروئید است. در مواقعی صورت می گیرد که هر دو لوب شما درگیر شده باشد یا بیماری مانند سرطان تیروئید داشته باشید. این روش معمولاً از طریق یک برش به طول چند اینچ در جلوی گردن انجام می شود. اگر کل غده تیروئید برداشته شود، تیروئیدکتومی کامل (توتال تیروئیدکتومی) نامیده می شود. در مواردی که جراح نتواند کل غده را بردارد، تیروئیدکتومی تقریباً کامل انجام می شود. پس از یک تیروئیدکتومی تقریباً کامل یا کلی، بیماران نیاز به مصرف روزانه قرص های هورمون تیروئید (لووتیروکسین) دارند. تیروئیدکتومی امکان نظارت بر عود سرطان را با استفاده از اسکن ید رادیویی و آزمایش خون تیروگلوبولین فراهم می کند.
جراحی برداشتن غدد لنفاوی:
اگر سرطان تیروئید به غدد لنفاوی مجاور گردن گسترش یافته باشد، برداشتن غدد لنفاوی در طی جراحی تیروئید انجام می شود. این به ویژه برای درمان سرطان مدولاری تیروئید و سرطان آناپلاستیک در زمانی که جراحی یک گزینه است، مهم است. بسته به میزان درگیری غدد لنفاوی، روش‌های مختلفی ممکن است انجام شود، از جمله برداشتن گره‌های بزرگ شده با یددرمانی رادیواکتیو یا برداشتن چندین غدد لنفاوی.
باز هم تاکید می‌کنیم که انجام هر یک از عمل‌های جراحی فوق، به نوع و میزان بیماری تیروئید بستگی دارد. نوع اول معمولا بیشتر اتفاق می‌افتد؛ چرا که افراد در اکثر موارد سرطان تیروئید خفیف را تجربه می‌کنند.
عوارض و خطرات عمل تیروئید چیست؟
اگر جراحی تیروئید توسط جراح متبحر انجام شود معمولا کم عارضه است و عوارض بعد از آن نادر است. اما ریسک هایی که ممکن است وجود داشته باشند، شامل:
خونریزی: ممکن است خونریزی پس از عمل وجود داشته باشد و باعث دیسترس (سختی در تنفس) سیستم تنفسی به صورت حاد شود.
آسیب به تارهای صوتی حنجره: اعصابی که حرکت تارهای صوتی (اعصاب حنجره) را کنترل می کنند در نزدیکی غده تیروئید قرار دارند. ممکن است عصب رکورنت لارنجیال یا همان تارهاي صوتي آسیب ببیند و منجر به گرفتگی و خشونت صدا به صورت دائم یا موقت شود.
آسیب به غدد پاراتیروئید: غدد پاراتیروئید مسئول کنترل سطح کلسیم خون هستند. عمل تیروئید ممکن است باعث کم کاری غدد پاراتیروئید شود که میتواند دائم یا موقت باشد. آسیب به آن ها معمولا نادر است، اما اگر اتفاق بیفتد باعث کمبود هورمون پاراتیروئید و هیپوپاراتیروئیدیسم و هیپوکلسمی (کاهش سطح کلسیم خون) می شود. در اینصورت با مصرف قرص کلسیوم جبران میشود.
توجه به این نکته مهم است که زمانی که جراحی توسط جراح تیروئید با تجربه انجام می شود، احتمال عوارض کمتر است.
رخ دادن این اتفاق ها بسیار کم است و احتمال آن در یکسری از افراد بیشتر باشد:
- در افرادی که تومورهای مهاجم تری دارند
- یا تومور به گره های لنفاوی هم دست اندازی کرده است
- افرادی که برای بار دوم یا چندمین بار جراحی تیروئید می شوند
- افرادی که سایز گواتر آن ها بزرگ است و تا نزدیکی ورودی قفسه سینه رسیده است.
در مجموع ریسک عوارض جدی در این جراحی کمتر از 2 درصد است.
چه زمان عمل تیروئيد٬ تنها راه درمان است؟
۱- زمانیکه یک ندول یا گرهی در تیروئید وجود داشته باشد که احتمالا کنسر یا سرطان باشد
۲- زمانیکه از ابتدا تشخیص سرطان تیروئید داده شده باشد
۳- ممکن است در تیروئید ندول یا گواتری باشد که علامت های موضعی ایجاد کرده باشد
علائم فشاری مانند:
- فشرده شدن تراشه یا نای
- مشکل بلع مواد غذایی
- یا وجود یک توده مشخص که شاید به لحاظ زیبایی برای شما نامطلوب باشد.
۴- ممکن است بیمار مبتلا به ندول یا گواتری باشد که سبب بروز علائمی در زمینه ساخت و ترشح بیش از اندازه نرمال هورمون تیرویید شود٬ هم چنین شاید ندول شما از نوع سمی یا گواتر مولتی ندولر سمی باشد یا مبتلا به بیماری گریوز باشد.
در ندول تیروئید، سلول های تیروئید شروع به رشد غیر طبیعی می کنند و یک mass حالت یا توده در تیروئید ایجاد می کنند. این ندول ها می توانند هم چنین باعث ایجاد گواتر شوند. در کل اکثر ندول های تیروئید خوش خیم هستند.
اقدامات قبل از عمل تیروئید
- شرح کاملی از تاریخچه بیماری فعلی٬ سایر بیماری های گذشته٬ داروهای مورد استفاده و سابقه عمل جراحی با جراح خود در میان بگذارید
- آزمایش ها و تصویر برداری ها
- افراد بالای 45 سال باید از لحاظ سلامتی قلب و ریه بررسی شوند و نوار قلب و یک عکس قفسه سینه به همراه داشته باشند.
- اگر اخیرا در صدای خود تغییری احساس کردید یا گرفتگی صدا پیدا کردید حتما با پزشک خود در میان بگذارید تا از سلامت تارهای صوتی و عصب حنجره، قبل از عمل اطمینان حاصل شود.
- جهت ناشتا بودن قبل از عمل هم ترجیحا از شب قبل، غذا و نوشیدنی مصرف نکنید.
مراقبت های بعد از عمل تیروئید
- درد و تورم: درد و تورم کم٬ امری طبیعی است و نگران کننده نیست٬ با مصرف مسکن به تدریج بهبود می یابد.
- زمان ترخیص بین 1 تا 3 روز است
- پرهیز از فعالیت های سنگین به مدت ۲ هفته
- برای جلوگیری از باز شدن بخیه ها و جوش خوردن سریع محل عمل
- در صورت وجود گز گز دور لب و سر انگشتان با پزشک خود تماس بگیرید
- بعد از چند هفته و ثابت شدن وضعیت٬ میتوانید به زندگی عادی برگردید
- بعد از برداشتن کامل تیروئید، تجویز داروهای تیروئید کم کار برای جبران هورمون های تیروئید (مکمل های هورمون تیروئید)
- تست‌ها و اسکن‌های آزمایشگاهی بعدی
- درمان های بعدی در صورت نیاز و تشخیص پزشک (یددرمانی، پرتو درمانی)
نکته: اگر تیروئید بخاطر بدخیمی برداشته شده است٬ لازم است که تا پایان عمر تحت نظر پزشک باشد. پزشک احتمال عود بیماری را با سونوگرافی و آزمايش تيروگلوبولین (Tg) تخمین میزند و اگر با این آزمایش ها مشخص نشد٬ اسکن بدن انجام میشود و بر اساس آن تصمیم گیری صورت میگیرد.
TSH بالا بعد از عمل تیروئید به چه معناست؟
گاها پرسیده میشود که tsh بالا بعد از عمل تیروئید به چه معناست. همانطور که بالاتر گفته شد TSH یا (Thyroid Stimulating Hormon)٬ هورمون تحریک کننده غده تیروئید است که از هیپوفیز ترشح میشود. فاکتور tsh باعث میشود که تیروئید هورمون هایش را داخل خون منتشر کند. طبیعی است که وقتی تیروئید برداشته میشود، tsh به شکل رفلکسی بالا میرود. چون بدن احساس میکند که تیروئید نیست و کم کار شده است. در نتیجه مقدار tsh را بالا میبرد به این امید که تیروئیدی باشد که بتواند هورمون هایش را داخل جریان خون بریزد. بعبارت دیگر وقتی تیروئيد کم کار میشود، tsh رو بیشتر ترشح میکند که این کم کاری را جبران کند و برعکس این قضیه هم صادق است. یعنی وقتی تیروئید پرکار میشود بدن tsh را پایین می آورد.
سوالات متداول
۱- آیا درمانی غیر از جراحی برای درمان سرطان تیروئید وجود دارد؟
اصولا جراحی وقتی مورد نیاز است که ندول یا گرهی که در تیروئید شما تشکیل شده برای اینجاد سرطان مشکوک باشد. در صورت نبود وجود ریسک سرطان و با توجه به شرایط فعلی بیمار و صلاحدید پزشک، ممکن است گزینه دیگری غیر از جراحی مطرح باشد.
منبع:
https://emrc.mui.ac.ir/fa/
