همه چیز درباره علت، علائم و راه درمان هموروئید (بواسیر)

بواسیر چیست؟ بواسیر یک بیماری در انتهای روده بزرگ است که شیوع آن در سنین بالا شایع تر است هرچند با توجه به سبک زندگی جدید و روش های تغذیه ای غلط و فعالیت فیزیکی محدود به رده های سنی پایین تر نیز رسیده است. در این مطلب از علائم، علت و راه درمان بواسیر صحبت میکنیم.

آشنایی با بواسیر و انواع آن

همورویید (Hemorrhoid) کیسه یا پاکه های حاوی عروق خونی هستند که در انتهای روده بزرگ (اطراف رکتوم) و خارج مقعد قرار دارند. این سیاهرگ های موجود در کیسه ها می توانند در اثر شرایطی گشاد شوند و پیچ بخورند. این وضعیت در نتیجه یک یبوست طولانی مدت و یا زور زدن های مکرر یا اسهال طولانی مدت ایجاد میشود. در این شرایط فشار داخل شکم افزایش پیدا می کند و این فشار مانع بازگشت خون وریدی در مقعد می شود و موجب همورویید می گردد. با این وجود بیشتر همورویید ها ممکن است علامتی ایجاد نکنند. همورویید می تواند به صورت داخلی و خارجی باشد، بزرگترین علامت همورویید داخلی٬ خونریزی روشن از مقعد است که همراه با درد نیست و می تواند احساس تخلیه ناکامل ایجاد کند و حتی موجب بیرون زدگی از مقعد شود.

علائم هموروئید چیست؟

علائم و نشانه‌های هموروئید معمولا به نوع آن بستگی دارد و میتواند در زیر پوست مقعد اتفاق بیفتد و یا در داخل راست روده باشد بنابرین هموروئید یا داخلی است و یا خارجی که با توجه به هریک میتواند علائم متفاوت شود.

علائم هموروئید خارجی

زیر پوست اطراف مقعد قرار دارد و علائم و نشانه‌های زیر را ایجاد می‌کند:

• خارش یا سوزش در ناحیه مقعد
• درد یا احساس ناراحتی
• تورم در اطراف مقعد
• خونریزی

علائم هموروئید داخلی

منظور از هموروئید داخلی، در داخل راست‌روده قرار دارد. معمولا نمی‌توانید این دسته از هموروئیدها را ببینید و به ندرت باعث ناراحتی می‌شوند. با این وجود زور زدن یا تحریک در هنگام دفع مدفوع می‌تواند علائم بیماری را ظاهر کند.

• خونریزی بدون درد در هنگام اجابت مزاج
• گاهی اوقات هموروئید داخلی حین دفع مدفوع جابه‌جا می‌شود و با فشار از دهانه مقعد بیرون می‌زند که درد و سوزش را به دنبال دارد.

علت هموروئید (بواسیر) چیست؟

علت بیماری بواسیر یا هموروئید، تحت فشار قرارگرفتن سیاهرگ‌های اطراف مقعد و کشیدگی آن‌ها است. افزایش فشار در قسمت انتهایی روده بزرگ (رکتوم) در ایجاد هموروئید نقش مهمی را ایفا می‌کند. از جمله مواردی که این فشار را به وجود می‌آورند می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:

• زور زدن در هنگام اجابت مزاج
• نشستن طولانی‌مدت روی توالت
• اسهال یا یبوست مزمن
• اضافه وزن و چاقی
• رابطه جنسی مقعدی
• بارداری
• پارگی مقعد هنگام برش عضلات کف لگن در زایمان سخت
• بلند کردن اجسام سنگین به صورت مستمر
• عدم فعالیت فیزیکی و ورزش منظم (زندگی ماشینی)
• فشار زیاد به ناحیه شکمی با سرفه‌ های شدید و مکرر
• سیروز کبدی
• سرطان کولون (قسمتی از روده بزرگ)
• ضعف عصبی عضلانی دریچه مقعدی به علت کهولت سن
• اختلالات روحی و روانی
• اعتیاد به مواد مخدر
• برخی از داروها
• عدم مصرف میوه و سبزیجات و غذاهای فیبردار
• عدم مصرف آب به میزان کفایت

نیز می توانند در اختلال بازگشت خون وریدی و ایجاد همورویید نقش داشته باشند.

درجه های مختلف بواسیر

• در درجه 1 و 2 علامت اصلی خونریزی پس از اجابت مزاج است
• در درجه 3 و 4 علاوه بر خونریزی، کیسه عروقی حاوی سیاهرگ های گشاد شده از مقعد برون زده اند و با دست جا اندازی نمی شوند.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به هموروئید هستند؟

هموروئید در همه سنین خانم و آقا اتفاق میفتد اما در بعضی شرایط وقوع آن بیشتر است مانند:

هموروئید در افراد مسن

با افزایش سن بافت‌هایی که از وریدهای راست‌روده و مقعد حمایت می‌کنند، ضعیف و کشیده می‌شوند و خطر ابتلا به هموروئید را افزایش می‌دهند.

هموروئید در زنان باردار

در دوران بارداری وزن کودک به ناحیه مقعد فشار وارد می‌کند و شانس ایجاد بواسیر را بالا می‌برد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر در حین اجابت مزاج خون‌ریزی دارید یا هموروئید خارجیِ قابل لمس و مشاهده‌ای دارید که پس از یک هفته مراقبت در منزل بهبود نمی‌یابد، با پزشک خود صحبت کنید. فراموش نکنید که خون‌ریزی مقعدی می‌توانید علت‌هایی به جز بواسیر داشته باشد؛ به خصوص اگر عادات روده‌ای شما تغییر کرده است یا احساس می‌کنید رنگ یا قوام مدفوع‌تان مثل سابق نیست.

سرطان کولورکتال و سرطان مقعد از مهم‌ترین بیماری‌هایی هستند که باعث خون‌ریزی مقعدی می‌شوند. اگر حجم خون‌ریزی شما زیاد است و در کنار آن از احساس سبکی سر و سرگیجه رنج می‌برید و یا غش می‌کنید، به مراقبت‌های اورژانسی نیاز دارید.

نحوه تشخیص بواسیر (هموروئید)

هموروئید خارجی ممکن است با چشم دیده شود اما برای تشخیص هموروئید داخلی معمولا باید مجرای مقعد و رکتوم را معاینه کرد.

معاینه انگشتی

برای انجام این معاینه، پزشک انگشت خود را به مقداری روغن آغشته می‌کند و آن را به درون راست‌روده می‌فرستد. هرگونه تورم یا برجستگی غیرعادی می‌تواند شک به هموروئید را تقویت کند.

معاینه با دستگاه

هموروئید داخلی اغلب آنقدر نرم است که در طول معاینه رکتوم احساس نمی‌شود. به همین دلیل ممکن است نیاز باشد قسمت پایینی روده بزرگ و راست‌روده بیمار با آنوسکوپ، پروکتوسکوپ یا سیگموئیدوسکوپ بررسی شود.

چطور از ابتلا به بواسیر جلوگیری کنیم؟

بهترین راه برای جلوگیری از هموروئید این است که مدفوع خود را نرم نگه دارید تا به راحتی دفع شود. برای پیشگیری از هموروئید و کاهش علائم آن، نکات زیر را مورد توجه قرار دهید:

غذاهای پر فیبر بخورید

بدن انسان روزانه به ۲۰ تا ۳۰ گرم فیبر احتیاج دارد. برای تأمین این مقدار، بهتر است به طور مداوم از میوه، سبزیجات و غلات کامل استفاده کنید. این مواد مدفوع را نرم می‌کنند و حجم آن را افزایش می‌دهند، در نتیجه فشار کمتری به مقعد وارد می‌شود.

زیاد آب بنوشید

برای نرم‌تر شدن مدفوع، سعی کنید هر روز شش تا هشت لیوان آب و مایعات دیگر (به جز الکل) بنوشید.

از مکمل‌های حاوی فیبر استفاده کنید

مقدار فیبری که از طریق رژیم غذایی به بدن می‌رسد در اکثر موارد کافی نیست. مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های فیبر مانند پسیلیوم (متاموسیل) یا متیل سلولز (سیتروسل)، علائم کلی و خونریزی ناشی از هموروئید را بهبود می‌بخشند. اگر از مکمل‌های فیبر استفاده می‌کنید، حتما روزانه حداقل هشت لیوان آب یا مایعات دیگر بنوشید. در غیر این صورت، ممکن است به یبوست دچار شوید.

ورزش کنید

ورزش به جلوگیری از یبوست کمک می‌کند و فشار ناشی از ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت را کاهش می‌دهد.

از نشستن طولانی مدت خودداری کنید

نشستن بیش از حد طولانی، به ویژه روی توالت، می‌تواند فشار روی رگ‌های مقعد را افزایش دهد.

هنگام اجابت مزاج زور نزنید

زور زدن و حبس نفس هنگام تلاش برای دفع مدفوع، فشار بیشتری را در وریدهای قسمت تحتانی رکتوم ایجاد می‌کند. به محض اینکه احساس نیاز به دفع کردید به دستشویی بروید، اگر اجابت مزاج خود را به تاخیر بیندازید، مدفوع‌تان خشک می‌شود و دفع آن به مقعد آسیب می‌زند.

راه‌های درمان هموروئید (بواسیر)

۱- درمان‌های خانگی بواسیر

اغلب می‌توانید درد خفیف، تورم و التهاب هموروئید را با درمان‌های خانگی تسکین دهید.

درمان‌های موضعی: می‌توانید از کرم یا شیاف حاوی هیدروکورتیزون استفاده کنید که نیازی به نسخه پزشک ندارند. بی‌حس‌کننده‌های موضعی نیز به تسکین درد ناشی از هموروئید کمک می‌کنند. سعی کنید به صورت منظم در یک وان حاوی آب گرم بنشینید. ناحیه مقعد خود را دو تا سه بار در روز به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در معرض آب گرم قرار دهید.

مصرف مسکن‌های خوراکی: می‌توانید به طور موقت از استامینوفن، آسپرین یا ایبوپروفن استفاده کنید.

با این درمان‌ها، علائم هموروئید اغلب در عرض یک هفته از بین می‌رود. اما اگر تسکین نیافتید، و یا اگر درد شدید یا خونریزی دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

۲- عمل سرپایی

برای خون‌ریزی مداوم یا هموروئید دردناک، پزشک ممکن است یکی از روش‌های تهاجمی سرپایی را توصیه کند. این درمان‌ها را می‌توان در مطب پزشک انجام داد و معمولا نیازی به بی‌هوشی ندارند. معمولا برای هموروئید داخلی از روش رابربند استفاده میشود.

۳- جراحی هموروئید

تنها درصد کمی از افراد مبتلا به هموروئید به جراحی احتیاج می‌یابند. با این حال، اگر سایر روش‌ها موفقیت‌آمیز نبودند یا اندازه هموروئید بیش از اندازه بزرگ بود، متخصص ممکن است یکی از موارد زیر را توصیه کند:

• برداشتن هموروئید (عمل بواسیر یا هموروئیدکتومی)
• Hemorrhoid stapling یا منگنه زدن هموروئید

اگر بواسیر درمان نشود چه می‌شود؟

اگرچه عوارض هموروئید نادر است اما بی‌توجهی به آن ممکن است مشکل‌ساز باشد.

کم‌خونی

از دست دادن خون مزمن ناشی از هموروئید ممکن است باعث کم‌خونی شود.

هموروئید ایسکمیک

اگر جریان خون هموروئید داخلی قطع شود، بافت آن دچار حالتی به نام ایسکمی می‌شود که درد شدیدی را به وجود می‌آورد.

لخته خون

اگر خون در یک هموروئید خارجی جمع شود و لخته (یا به اصطلاح ترومبوز) ایجاد کند، می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• درد شدید
• تورم و التهاب
• احساس یک توده سفت در نزدیکی مقعد

کلام آخر

بزرگترین علت هموروئید، یبوست است که با درد و خارش و سوزش همراه است. این بیماری در مراحل ابتدایی بدون نیاز به پزشک قابل درمان است با تغییراتی در سبک زندگی و افزایش فعالیت فیزیکی بدن، ورزش منظم و استفاده از رژیم غذایی پر فیبر، میوه و سبزیجات است.اما همورویید در درجه 3 و 4 ٬ باعث درد و اذیت فرد می شود که معموملا جراحی یکی از گزینه های درمانی بیمار است. موارد عمل جراحی همورویید محدود است و برای آن روش های مختلفی وجود دارد و لیزر یکی از آن موارد است. لیزر بر روی همورویید های درجه پایین موثر است که عمدتا بدون استفاده از لیزر هم با دارو و تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی قابل درمان است. تشخیص اینکه چه مدل درمانی برای چه فردی مناسب تر است قطعا با پزشک جراح شما است. در جراحی برداشتن هموروئید، کل پاکه عروقی برداشته می شود که بهبودی پس از آن به دلیل مدل خون رسانی ناحیه مقعد، مدتی طول می کشد.

برگرفته از:

کتاب اصول جراحی لارنس 2019
کتاب اصول جراحی شوارتز 2019

https://www.webmd.com/digestive-disorders/understanding-hemorrhoids-basics
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hemorrhoids/diagnosis-treatment/drc-20360280