مقعد پایین‌ترین بخش روده بزرگ است که مدفوع در آن شکل می‌گیرد. افتادگی مقعد یکی از اختلالات مربوط به رکتوم است و زمانی بروز پیدا می‌کند که اتصالات طبیعی این ناحیه در داخل بدن از دست می‌رود تا در نتیجه از طریق مقعد خارج شده و بیرون زدگی آن مشخص می‌شود. این مشکل یک وضعیت پزشکی خاص یا اورژانسی نیست، اما باعث شرم و اذیت فرد بیمار است. افتادگی مقعد به ندرت پیش می‌آید و بیشتر بیماران 50 سال به بالا هستند. این بیماری به صورت مفصل در مقاله “پرولاپس رکتوم یا بیرون زدگی روده از مقعد” مورد بررسی قرار گرفته است، بنابراین در ادامه این مطلب به صورت ویژه در مورد روش‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی درمان پرولاپس رکتوم تمرکز می‌کنیم.
۳ روش برای درمان افتادگی مقعد وجود دارد
به طور کل، درمان این بیماری به عوامل فردی مانند سن فرد، شدت افتادگی و وجود یا عدم وجود سایر ناهنجاری‌های لگنی (مانند افتادگی مثانه) بستگی دارد. گزینه‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی درمانی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
۱- تغییر در رژیم غذایی و شیوه زندگی برای درمان یبوست مزمن: به عنوان مثال، مصرف بیشتر میوه، سبزیجات و غذاهای سبوس دار، افزایش مصرف مایعات و ورزش منظم برای جلوگیری از یبوست و زور زدن هنگام دفع است. این گزینه اغلب تنها چیزی است که برای درمان موفقیت آمیز پرولاپس رکتوم در کودکان خردسال لازم است.
۲- محکم کردن ساختارها در محل با نوارهای لاستیکی جراحی – در موارد افتادگی مخاط
۳- عمل جراحی: مهمترین و اصلی‌ترین روش درمان افتادگی مقعد، جراحی است که به شیوه‌های مختلف انجام می‌شود.
جراحی افتادگی مقعد به دو روش انجام می‌شود
جراحی افتادگی مقعد یا پرولاپس رکتوم به دو روش جراحی شکمی یا جراحی از ناحیه پرینه انجام می‌شود و طی این جراحی یا بخشی از رکتوم را حذف می‌کنند یا آن را به داخل برگردانده و محکم می‌کنند و برای تقویت رکتوم مش را جای‌گذاری می‌کنند.
انتخاب روش جراحی به سایز پرولاپس و وضعیت عمومی بیمار ارتباط دارد. اما رویکرد شکمی شانس زیادی برای جراحی موفق و طولانی‌مدت فراهم می‌کند، در حالی که جراحی از ناحیه پرینه معمولا برای افراد ضعیف و مسن، یا افرادی که تحت شرایط پزشکی خاص هستند و گزینه‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی بیهوشی محدودی در طی این عمل جراحی دارند، توصیه می‌شود.
۱- جراحی شکمی یا رکتوپکسی شکم با برداشتن احتمالی روده:
برای ترمیم افتادگی رکتوم از طریق شکم، جراح ممکن است یک برش در قسمت تحتانی شکم ایجاد کند یا از تکنیک‌های کم تهاجمی مانند لاپاراسکوپی یا جراحی با کمک رباتیک استفاده کند. انجام این جراحی‌ها مستلزم قرار دادن یک دوربین و ابزار جراحی از طریق برش‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی کوچک است که به آن رکتوپکسی می‌گویند.
رکتوم به صورت آزاد از کناره‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی لگن جدا می‌شود، به سمت بالا کشیده می‌شود، سپس به ساکروم (دیواره پشتی لگن) متصل می‌شود. وابسته به شرایط و ترجیح جراح، رکتوم ممکن است مستقیماً با بخیه به ساکروم بخیه شود یا ممکن است یک ماده پروتز (مش) قرار داده شود.
صرف نظر از تکنیک خاص مورد استفاده، هدف این است که راست روده در موقعیت مناسب نگه داشته شود تا زمانی که بدن بهبود یابد و بافت اسکار تشکیل شود و رکتوم در جای خود محکم شود. به طور کلی، نتیجه این رویکرد بسیار خوب است، به طوری که پس انجام این جراحی کمتر از 10٪ از بیماران بازگشت پرولاپس را تجربه می‌کنند. برای بیمارانی که سابقه طولانی یبوست دارند، جراح ممکن است به منظور بهبود عملکرد روده برداشتن بخشی از کولون در طول این عمل را توصیه کند.
توجه به این نکته مهم است که اگرچه پرولاپس قابل رفع است، اما عملکرد آن (بی اختیاری یا یبوست) ممکن است بهبود نیابد. در تعداد کمی از موارد، به عنوان یک عارضه شکمی بالقوه، فرد دچار یبوست شدید می‌شود. بنا بر تجربه، به دنبال رکتوپکسی شکمی، 15 درصد از بیماران برای اولین بار دچار یبوست می‌شوند و حداقل نیمی از افرادی که قبل از جراحی یبوست داشتند، شرایط آن‌ها بدتر می‌شود. بنابراین، توصیه می‌شود پس از ترمیم افتادگی رکتوم از انواع فیبر، مایعات و نرم‌کننده‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مدفوع به منظور کاهش یبوست استفاده کنند. بنابراین، گاهی اوقات ممکن است پس از جراحی به طور موقت ملین‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی خفیف تجویز شود.
۲- جراحی پرولاپس رکتوم (رکتوسیگموئیدکتومی پرینه)
روش جراحی پرینه برای ترمیم پرولاپس رکتوم بیشتر برای بیماران مسن‌تر، کسانی که مشکلات پزشکی جدی‌تری دارند، یا عمل جراحی اورژانسی برای پرولاپس حبس شده داشته‌اند و میزان آسیب آن به رکتوم بیشتر می‌شود، انتخاب می‌شود.
رایج‌ترین روش پرینه، رکتوسیگموئیدکتومی پرینه یا روش «آلتمایر» است. در حین جراحی، رکتوم پرولاپس به پایین کشیده شده و از بدن خارج شده و سپس حذف می‌شود. سپس کولون باقی‌مانده به مقعد دوخته یا منگنه می‌شود. این جراحی را می‌توان بدون بیهوشی عمومی انجام داد و عموما با تجربه درد کمتر و مدت بستری کوتاه‌تر در بیمارستان همراه است. با این حال، خطر عود می‌تواند تا 30٪ بیشتر باشد.
یک روش کمتر رایج پرینه، برداشتن آستین مخاطی (روش “Delorme”) است.
به جای برداشتن راست روده در حال افتادگی، پوشش داخلی راست روده جدا می‌شود و سپس عضلات راست روده تا می‌شوند و برای کاهش افتادگی روی هم دوخته می‌شوند. در صورت بروز یک افتادگی کوچک یا پرولاپس ناقص ممکن است این روش درمان خاص توصیه شود، اما نه در همه موارد. معمولا مشکل بی‌اختیاری در 50-40 درصد بیماران که از این روش جراحی استفاده کرده‌اند، بهبود می‌یابد. میزان عود بیماری معمولاً 10-15 درصد تخمین زده شده است که بیشتر از روش‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی شکمی است.
اقدامات پیش از عمل افتادگی مقعد
قبل از انجام عمل جراحی بهتر است که طبق دستورالعمل و توصیه‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پزشک برای انجام جراحی افتادگی رکتوم آماده شوید. ممکن است لازم باشد:
- برای مدت معینی فقط مایعات شفاف مصرف کنید.
- در هفته‌های قبل از جراحی، باید مصرف سیگار را ترک کنید چون این کار به کاهش خطر عوارض جراحی کمک می‌کند.
- مصرف برخی داروها را متوقف کنید.
- برای پاکسازی روده از ملین‌ها یا داروهای تجویز شده استفاده کنید.
- ممکن است پزشک از شما بخواهد که قبل از عمل، محل جراحی را با صابون ضدعفونی بشویید تا از وجود جرم‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی روی پوست جلوگیری کنید و بعد از جراحی، عفونت کمتری را تجربه کنید.
- از آنجایی که ترمیم رکتوسل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، لازم است از شب قبل از عمل ناشتا باشید.
- ممکن است که وابسته به شرایط سلامتی و داروهایی که استفاده می‌کنید، از شما بخواهند که مصرف برخی داروها را متوقف کنید.
توصیه می‌شود که بیمار حتما در مورد شرایط سلامتی خود، شرایط بیماری و داروهایی که مصرف می‌کند با پزشک خود مشورت کند و در مورد روند جراحی آگاهی‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی لازم را کسب کند. انتخاب نوع و روش جراحی پرولاپس رکتوم به سایز افتادگی، سن، مشکلات سلامتی شما، تجربه جراح، ترجیحات و تجهیزات در دسترس بستگی دارد.
مراقبت‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی بعد از عمل افتادگی مقعد
پس از جراحی پرینه ممکن است دو یا سه روز یا یک هفته بعد از جراحی شکم در بیمارستان بستری باشید. مقدار زمانی که در بیمارستان بستری می‌شوید به وضعیت بدنی شما و تجربه جراحی شما، زمان ریکاوری و شروع تحرکات شکمی بستگی دارد. در ابتدا لازم است که مایعات شفاف بنوشید و سپس مواد غذایی پر از فیبر را مصرف کنید تا بعد از آن معده شما بتواند بعد از مدتی غذاهای جامد را بپذیرد. اینکه چه زمانی می‌توانید غذاهای جامد بخورید، گاز معده را دفع کنید و به راحتی اجابت مزاج کنید، به عوامل مختلفی بستگی دارد. بروز این علائم نشان می‌دهد که سیستم گوارش شما به درستی کار می‌کند.
رعایت نکات ذکر شده در بالا برای جلوگیری از بروز یبوست و گرفتگی شدید مدفوع لازم است تا از عود مجدد بیماری جلوگیری شود.
اکثر افراد بعد از 4 تا 6 هفته بعد از جراحی به فعالیت‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی عادی و روزمره برمی‌گردند، اما برخی ممکن است پس از جراحی عوارض زیر را برای مدتی تجربه کنند:
- درد و حساسیت در ناحیه رکتوم و محل‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی برش.
- خونریزی مقعدی یا خون در مدفوع شما.
راه‌هایی برای پیشگیری از افتادگی مقعد
برای پیشگیری از بروز افتادگی مقعد، بهتر است تغییرات زیر را در سبک زندگی خود اعمال کنید:
♥ رژیم غذایی سالم را حفظ کنید: خوردن یک رژیم غذایی غنی از فیبر و نوشیدن آب فراوان می‌تواند به جلوگیری از یبوست که یکی از علل شایع افتادگی رکتوم است، کمک کند.
♥ به طور منظم ورزش کنید: ورزش منظم می‌تواند به بهبود عملکرد روده و کاهش خطر افتادگی رکتوم کمک کند. علاوه‌بر ورزش‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی کلی، تمریناتی هم برای تقویت عضلات کف لگن که مخصوص بیماری افتادگی مقعد هستند، وجود دارد.
♥ از وارد کردن فشار زیاد هنگام اجابت مزاج اجتناب کنید: زور زدن در حین حرکات روده می‌تواند خطر افتادگی رکتوم را افزایش دهد. برای جلوگیری از زور زدن، سعی کنید استراحت کنید و زمان مناسبی را به این کار اختصاص دهید.
♥ درمان بیماری‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی زمینه‌ای: درمان بیماری‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی زمینه‌ای مانند سرفه مزمن، فیبروز کیستیک و اختلال عملکرد کف لگن می‌تواند به کاهش خطر افتادگی رکتوم کمک کند.
♥ عادت‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی اجابت مزاج و تخلیه روده مناسب داشته باشید: یک برنامه منظم برای تخلیه روده و به تعویق نیانداختن اجابت مزاج می‌تواند به جلوگیری از افتادگی رکتوم کمک کند.
اگر پرولاپس رکتوم درمان نشود، چه عواقبی دارد؟
عدم توجه به علائم پرولاپس مقعدی و جدی نگرفتن درمان آن می‌تواند مشکلات جدی و شدیدی را برای بیمار ایجاد کند. شاید بهتر باشد بدانید که عوارض ناشی از این بیماری، در بیش از 50 درصد افراد بیمار، آزاردهنده‌تر از خود بیماری است.
از جمله مهمترین عواقب درمان نکردن بیماری پرولاپس، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یبوست شدید
- بی‌اختیاری و ازدست‌دادن کنترل مدفوع
- زخم رکتال
- متورم شدن بیش از حد پرولاپس که باعث گیرکردن در بالای مقعد و مسدود شدن راه مقعد می‌شود.
- تورم، قرمزی شدید و بیرون‌زدگی دائمی که با درد و سوزش همراه است.
و در آخر
انجام جراحی افتادگی رکتوم در اکثر افراد علائم را تسکین می‌دهد و بی اختیاری مدفوع و یبوست را بهبود می‌بخشد. با این حال، برای برخی از افراد، یبوست می‌تواند بدتر شود یا به مشکلی تبدیل شود که حتی قبل از عمل جراحی وجود نداشت. عود افتادگی رکتوم بعد از جراحی در حدود 2 تا 5 درصد افراد رخ می‌دهد. به نظر می‌رسد احتمال عود بیماری در افرادی که عمل پرینه را انجام می‌دهند در مقایسه با روش شکمی شایع‌تر است.برای اینکه از نتایج مثبت و بدون عارضه این عمل اطمینان حاصل کنید، بهتر است در مورد تخصص و سابقه پزشک جراح‌تان اطلاعاتی کسب کنید تا کمتر دچار عوارض بعد از جراحی یا عود بیماری شوید. بنابراین، انجام جراحی رکتوم توسط دکتر بهزاد نعمتی هنر به عنوان یک پزشک جراح عمومی باسابقه و متبحر در تهران توصیه می‌شود.
خوشحال میشویم نظرات و تجربیات خود را در قسمت کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
۱- آیا می توان پرولاپس رکتوم را بدون جراحی رفع کرد؟
در مراحل اولیه بیماری شما، پزشک ممکن است درمان‌هایی را برای پرولاپس رکتوم توصیه کند که غیر جراحی باشد. مثلا مصرف مقدار زیادی میوه و سبزیجات و سایر غذاهای حاوی فیبر تا مانع از یبوست جلوگیری شوید و زور زدن را کاهش دهید.
منابع:
- fascrs.org
- www.mayoclinic.org
- www.healthline.com
آخرین دیدگاه‌ها