بیماری گریوز چیست و چطور درمان می‌شود؟

احتمالا کمتر نام این بیماری را شنیده‌اید و یا اصلا با نام آن آشنا نباشید. این بیماری با عملکرد غده تیروئید در ارتباط است و بروز آن ممکن است باعث پرکاری تیروئید شود. غده تیروئید مسئول ترشح هورمونی است که نحوه مصرف انرژی توسط بدن (متابولیسم بدن) را کنترل می‌کند. دقت کنید که چون تیروئید نحوه استفاده از انرژی توسط همه ارگان‌های بدن را کنترل می‌کند، بنابراین، ابتلا به بیماری گریوز می‌تواند عملکرد همه اعضای بدن، حتی ضربان قلب شما را تحت‌تاثیر قرار دهد. در این مطلب ضمن آشنایی با این بیماری و علل بروز آن به شما می‌گوییم که بهتر است چه زمانی برای تشخیص قطعی و شروع روند درمان به پزشک مراجعه کنید.

بیماری گریوز چیست؟

بیماری گریوز یا بازدو (Graves-Basedow disease) یک اختلال خود ایمنی است که ممکن است باعث پرکاری تیروئید شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن اشتباها به بافت‌های سالم حمله می‌کند. نام این بیماری از نام فامیلی یک پزشک ایرلندی به نام روبرت گریوز گرفته شده است که این بیماری را در دهه 1800 کشف و توصیف کرده است. بیماری گریوز یکی از رایج‌ترین دلیل بروز پرکاری تیرویید است چرا که این واکنش نامعمول سیستم ایمنی باعث افزایش تولید این هورمون می‌شود. با توجه به آمار، زنان 7 تا 8 برابر بیشتر از مردان دچار این بیماری می‌شوند. از نظر سنی، افراد بین سن‌های 30 تا 50 بیشتر در معرض این بیماری هستند اما این بیماری در سن‌های کمتر، حتی کودکان و میانسالان نیز مشاهده شده است.

علائم و نشانه‌های بیماری گریوز

با توجه به اینکه تولید تیروئید نقش زیادی در عملکرد بخش‌های مختلف بدن دارد، بنابراین، ممکن است اختلال در عملکرد آن باعث بروز مشکل در بخش‌های مختلف بدن شود. از جمله علائم این بیماری عبارت است از:

انواع مختلف گریوز

بیماری گریوز در دو نوع گریوز چشمی ‌یا پوستی بروز پیدا می‌کند.

گریوز پوستی یا درموپاتی گریوز:

ابتلا به بیماری گریوز باعث می‌شود پوست بیمار قرمز و ضخیم و بافت آن خشن شود. این عارضه که درموپاتی گریوز یا میکسدم پرتیبیال نامیده می‌شود، معمولا بر ساق پا تأثیر می‌گذارد، اما می‌تواند در بالای پاها و سایر قسمت‌های بدن نیز ایجاد شود. این اختلال در اکثر موارد خفیف و بدون درد هستند.

گریوز چشمی ‌افتالموپاتی

تیروئید چشمی‌ یا افتالموپاتی یکی از متداول‌ترین انواع بیماری گریوز و نوعی التهاب لنفوسیتی ایدیوپاتیک اربیتال است. گریوز چشمی ‌زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به عضلات و سایر بافت‌های اطراف چشم حمله می‌کند. این نوع گریوز در شش درجه‌ی شدت بیماری دسته‌بندی می‌شود:

• درجه صفر: بدون علامت
• درجه 1: فقط علائم (محدود به جمع شدن و خیره شدن پلک بالایی، همراه با یا بدون تاخیر پلک)
• درجه 2: درگیری بافت نرم (ادم ملتحمه و پلک‌ها، تزریق ملتحمه و غیره)
• درجه 3: پروپتوز
• درجه 4: درگیری عضلات خارج چشم (معمولاً همراه با دوبینی)
• درجه 5: درگیری قرنیه (عمدتاً به دلیل لاگوفتالموس)
• درجه 6: از دست دادن بینایی (به دلیل درگیری عصب بینایی)

این علائم می‌توانند قبل یا همزمان با علائم پرکاری تیروئید شروع شوند. به ندرت پیش می‌آید که این اختلال پس از درمان بیماری گریوز ایجاد شود.

چه کسانی در معرض ابتلا به بیماری گریوز هستند؟

هنوز دلیل اصلی بروز این اختلال خود ایمنی مشخص نیست، اما ممکن است بر اثر ترکیب عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی بروز پیدا کند. با این حال، تحقیقات به این نتیجه رسیده‌اند که این بیماری به دلایل زیر در فرد بروز پیدا می‌کند:

• کسانی که در خانواده و نزدیکان سابقه بروز این بیماری (عوامل ژنتیکی) یا بیماری‌ هاشیمیتو را دارند.
• افرادی که اختلالات خود ایمنی مثل دیابت نوع یک، پیسی یا روماتیسم مفصلی دارند.
• استرس‌های شدید
• عفونت باکتریایی یا ویروسی که آنتی بادی‌ها را تحریک می‌کند

همچنین عوامل زیر در بروز گریوز موثر است:

با توجه به مواردی که در این مقاله گفته شد، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که عواملی مثل سن (30 تا 40 سال) سابقه خانوادگی (عوامل ژنتیکی)، جنسیت، بارداری و یا زایمان، استرس‌های فیزیکی و احساسی، سایر اختلالات خود ایمنی و مصرف سیگار می‌تواند از فاکتورهای خطر بروز گریوز در افراد باشد.

روش تشخیص بیماری گریوز

برای تشخیص بیماری گریوز، پس از بروز علایم بهتر است برای انجام معاینات فیزیکی اولیه و تست‌های مربوط به آن به پزشک جراح عمومی حاذق مراجعه کرد. در معاینات اولیه، پزشک پزشک ‌علاوه بر بررسی‌های فیزیکی، در مورد سابقه بیماری در خانواده و وابستگان شما سوال می‌کند و در صورت مشکوک بودن به بیماری گریوز، انجام تست‌های زیر را توصیه می‌کند:

آزمایش خون: آزمایش خون به تعیین سطح هورمون TSH یا همان هورمون محرک تیروئید و مقایسه آن با سطح تیروئید شامل تیروکسین 4 (T4) و تری یدوتیرونین بیمار کمک می‌کند. با توجه به این آزمایش، اگر سطح هورمون‌های تیروئید بالا و سطح TSH به صورت نامعقولی پایین باشد، بنابراین، بیمار دچار پرکاری تیروئید است. برای تعیین اینکه علت پرکاری تیروئید، مشکل گریوز است یا نه، آزمایش مکملی برای تعیین سطح آنتی‌بادی مشخصی که به عنوان علت بروز پرکاری تیروئید شناخته شده است، تجویز می‌شود.

تست جذب ید رادیواکتیو: بدن برای تولید هورمون تیروئید به ید نیاز دارد و با اندازه‌گیری میزان ید موجود در غده تیروئیدِ فرد با استفاده از دستگاه‌های اسکن مخصوص، پس از مصرف مقداری ید رادیواکتیو توسط بیمار، پزشک میزان زمان نگهداری ید توسط غده تیروئید را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که مشکل پرکاری تیروئید به دلیل بیماری گریوز رخ داده است. گاهی اوقات این روش با اسکن تست جذب ید رادیو اکتیو همراه می‌شود تا تصویری بصری از الگوی بدنی فرد بدهد.

اولتراسوند: این تست برای زنان باردار یا کسانی که نمی‌توانند از روش تست جذب ید رادیو اکتیو استفاده کنند، توصیه می‌شود. اولتراسوند از امواج صدا با فرکانس بالا برای تولید تصاویری از ساختار درون بدن استفاده می‌کند. این تست نشان می‌دهد که آیا غده تیروئید بزرگ شده است یا نه .

تست‌های تصویری: اگر پزشک نتواند که از ارزیابی های کلینیکی تشخیص دهد که آیا پرکاری تیروئید به دلیل اختلال گریوز است یا خیر، انجام آزمایش‌هایی مثل MRI یا سی تی اسکن را تجویز می‌کند.

راه‌های درمان بیماری گریوز

پس از تشخیص نهایی بیماری، پزشک با توجه به شرایط فیزیکی بیمار، سابقه بیماری، وجود یا عدم وجود بیماری‌های زمینه‌ای دیگر برنامه‌ای برای درمان ارائه می‌دهد. با وجود اینکه ریشه این مشکل تیروئیدی در عملکرد نامناسب سیستم ایمنی بوده است، اما تمرکز اصلی روش‌های درمان در بازیابی و ایجاد توازن در سطح ترشح این هورمون و برطرف کردن ناراحتی‌های ناشی از آن بوده است.

روش‌های درمان این بیماری شامل راهکارهای دارویی، بتابلاکرها، فرسایش ید رادیواکتیو، و تیروئیدکتومی (‌یا جراحی تیروئید) می‌شود. در ادامه روش‌های درمان ذکر شده را به صورت مفصل توضیح می‌دهیم:

۱- درمان گرویز با دارو:

استفاده از داروها می‌تواند در کنترل سطح هورمون تیروئید موثر باشد. این داروهای آنتی تیروئیدی معمولاً شامل تیامازول (methimazole) و پروپیلتیوراسیل (propylthiouracil) است که منجر به کاهش تولید هورمون‌های تیروئید می‌شوند. این روش می‌تواند به عنوان درمان دائمی‌ و یا روشی برای ایجاد شرایط لازم جهت انجام جراحی تیروئیدی به کار گرفته شود و هدف از آن عادی‌سازی عملکرد تیروئید و یا کاهش خطرات مرتبط با جراحی‌های آتی است. قابل ذکر است که در صورت قطع داروهای تجویز شده، بیماری در 30 تا 70 درصد موارد در طی یک سال مجددا عود می‌کند. البته مصرف این داروها، ممکن است عوارضی برای کبد و یا سایر اعضای بدن داشته باشد و باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.

بتابلاکرها: این داروها عموما روند ترشح هورمون تیروئید رامتوقف نمی‌کنند، بلکه مانع تاثیرگذاری این هورمون‌ها در بدن می‌شود. بنابراین از عوارضی مانند، ضربان قلب نامنظم، احساس ناراحتی و اضطراب، عدم تحمل گرمایی، عرق کردن، اسهال، ضعف در عضلات، و لرزه ضعیف به عنوان علایم بیماری پرکاری تیروئید جلوگیری می‌کنند. داروهای مسدودکننده فعالیت‌های بتا شامل پراپرانول، آتنولول، متوپرولول، و نادولول است.

درمان با ید رادیواکتیو (RAI): این روش درمانی شامل مصرف یک ماده رادیواکتیو است که به غده تیروئید انتقال داده می‌شود و باعث کاهش فعالیت غده می‌شود. این روش به عنوان یک گزینه درمانی برای بیمارانی که به داروها پاسخ نمی‌دهند یا به مصرف داروها واکنش‌های حساسیتی نشان داده‌اند، استفاده می‌شود.

فرسایش غده تیروئید با ید رادیواکتیو در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. گریوز اوربیتوپاتی متوسط ​​تا شدید یک منع مصرف نسبی است. به ویژه در بیماران سیگاری، زیرا ید رادیواکتیو ممکن است بیماری چشمی را تشدید کند.

۲- درمان گریوز با جراحی تیروئید:

در برخی موارد، انجام عمل جراحی برای بیماران گریوز مورد نیاز است. در این روش، بخشی یا کلیه غده تیروئید برداشته می‌شود تا فعالیت غده کاهش یابد. البته فرد پس از جراحی، بیمار نیاز به مصرف هورمون تیروئید خواهد داشت.

این گزینه درمانی در بیماران مبتلا به علائم ناشی از گواتر و در بیمارانی که موارد منع مصرف ید رادیواکتیو یا تیونامیدها را دارند ترجیح داده می‌شود. علاوه بر خطر بیهوشی عمومی، تیروئیدکتومی‌ خطر آسیب غیر عمدی غدد پاراتیروئید و اعصاب مکرر حنجره را نیز به همراه دارد.

به طور کلی، داروهای ضد تیروئید می‌توانند پرکاری تیروئید را کنترل کنند، اما باعث بهبودی پرکاری تیروئید نمی‌شوند. بنابراین، برداشتن ید رادیواکتیو و تیروئیدکتومی‌ گزینه‌های اصلی درمانی برای این شرایط هستند. با این حال، داروهای ضد تیروئید ممکن است برای درمان طولانی مدت در بیمارانی که از انجام این روش امتناع می‌کنند یا منع تیروئیدکتومی‌ دارند استفاده شود.

و کلام آخر اینکه

با توجه به اینکه بیماری پرکاری تیروئید ناشی از بیماری گریوز ممکن است منجر به مشکلات و بیماری‌های دیگر شود، بنابراین پیگیری علایم این بیماری و طی کردن روند درمان این بیماری بسیار حیاتی است. درمان بیماری گریوز یک چالش مهم در حوزه پزشکی است و درمان این بیماری باید با توجه به شدت علائم، سن بیمار، عوارض جانبی ممکن، داروها و ترجیحات فردی صورت گیرد. با توجه به تلاش‌های پزشکان و پژوهشگران در حوزه بیماری گریوز، روش‌های درمانی بهبود یافته‌ای وجود دارد که به بیماران کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر روی علائم بیماری خود داشته باشند و به طور کلی کیفیت زندگی بهتری را تجربه کنند.

احتمالا شما که در حال خواندن این مطلب هستید، خود یا فردی از نزدیکانتان به بیماری گریوز مبتلا است، که توصیه قطعی ما این است که برای انجام جراحی تیروئید به پزشک معتبر و باسابقه مراجه کنید. برای تشخیص تبحر و تشخیص عملکرد پزشک و جراح عمومی‌ بهتر است به سابقه پزشک، میزان رضایت بیماران قبلی ایشان، دوره‌های گذارانده شده، میزان تجربه و تخصص ایشان دقت کنید. با توجه به این موارد، انجام جراحی تیروئید توسط دکتر بهزاد نعمتی هنر در تهران نیز انجام می‌شود.

سوالات متداول

هنگام بروز بیماری گریوز باید از مصرف چه غذاهایی جلوگیری کرد؟

مصرف غذاهایی با ارزش غذایی پایین، غذاهای حاوی ید زیاد، نوشیدنی‌های حاوی کافئین، غذاهای مهارکننده تیروئید، غذاهای حاوی سدیم می‌تواند برای دوره بیماری گریوز نامناسب باشد.

آیا بیماری گریوز بر مدت زمان عمر فرد تاثیر می‌گذارد؟

این بیماری یک بیماری مزمن است و در صورت عدم مدیریت مناسب و درمان صحیح، ممکن است عوارض و مشکلات جدی را برای فرد به همراه داشته باشد و بر کیفیت زندگی و سلامت فرد تاثیرات منفی جدی داشته باشد.

چه عواملی باعث تحریک گریوز می‌شود؟

عوامل ژنتیکی، عوامل ایمنی بدن، عوامل محیطی مانند عفونت‌ها و استرس‌ها و عوامل هورمونی می‌تواند منجر به تحریک گریوز شود.

در صورت ابتلا، آیا عضلات بهتری خواهیم داشت یا عضلات‌مان ضعیف می‌شود؟

در صورت ابتلا به این بیماری دچار ضعف عضلانی خواهید شد، در عین حال ممکن است این بیماری باعث افزایش فعالیت و تحریک عضلات شود، که در نتیجه ممکن است باعث لرزش عضلانی شود.

چه زمانی باید برای درمان بیماری گریوز اقدام کرد؟

در صورت تشخیص بیماری گریوز، روند درمان باید به طور سریع آغاز شود. اما زمان شروع درمان بستگی به عوارض و شدت علائم بیماری، سن بیمار و وضعیت کلی او دارد که زمان شروع درمان با توصیه پزشک تعیین می‌شود.

اولین درمان پیشنهادی برای بیماری گریوز چیست؟

درمان اولیه برای بیماری گریوز به منظور کنترل سطح هورمون تیروئید معمولاً شامل تجویز دو گروه دارویی تیئورازول و پروپیلتیوراسیل می‌شود که باعث کاهش فعالیت غده تیروئید و تولید هورمون تیروئید اضافی می‌شود.

انجام جراحی گریوز برای چه افرادی توصیه نمی‌شود؟

انجام جراحی گریوز برای کسانی که از نظر فیزیکی یا روانی آمادگی ندارند، یا به دلیل سن بالا، قوانین تغذیه خاص یا بیماری‌های زمینه‌ای نمی‌توانند این عمل را انجام دهند، کسانی که عوارض جانبی جراحی را تحمل نمی‌کنند، یا انجام عمل جراحی برایشان مناسب نیست توصیه نمی‌شود.

آیا می‌توان بیماری گریوز را بدون انجام جراحی درمان کرد؟

بله، در مواردی می‌توان این بیماری را با روش‌های دارویی، بتابلاکرها و یا درمان با ید رادیواکتیو کنترل و درمان نمود.

اگر بیماری گریوز را درمان نکنیم، چه مشکلاتی پیش می‌آید؟

چون فعالیت غده تیروئید برای عملکرد همه ارگان‌های بدن حیاتی است، بنابراین وجود هرگونه اختلال در این بخش منجر به بروز بیماری‌ها و اختلالاتی در ارگان‌های دیگر می‌شود.

مثلا در دوره بارداری، ابتلا به گریوز باعث اختلال عملکرد تیروئید شدید، زایمان زودرس، سقط جنین، بروز مشکلات در عملکرد قلب مادر و افزایش فشار خون بارداری می‌شود. اگر بیماری گریوز درمان نشود، ممکن است منجر به بروز اختلال در ریتم قلبی، تغییر در ساختار و عملکرد عضلات قلب، عدم توانایی پمپاژ خون کافی به بدن شود. عدم درمان این بیماری حتی ممکن است منجر به پوکی استخوان شود چرا که ترشح بیش از حد هورمون تیروئید تولید کلسیم را در بدن کاهش می‌دهد. اختلال در عملکرد تیروئید حتی می‌تواند منجر به طوفان تیروئیدی شود که در این حالت فرد نیاز به مراقبت‌های اورژانسی پیدا می‌کند.