علائم و دلایل رفلاکس صفرا و نحوه درمان آن

بیماری ریفلاکس صفرا به معده و یا به مری (GERD) شرایط شایعی هستند که صفرای تولید شده از کبد به درون معده یا مری بازگشت پیدا میکند و می‌تواند باعث تهوع و درد در قسمت فوقانی شکم شود. رایج ترین نشانه این رفلاکس معده سوزش سر دل و رفلاکس اسید است، در حالی که در بیماری کیسه صفرا، درد معمولاً در سمت راست است و ممکن است به شانه نیز انتقال پیدا کند.

کیسه صفرا در قسمت پایین دستگاه گوارش قرار دارد و وظیفه اش این است که مایع صفرا را ذخیره می‌کند که شبیه اسید معده است زیرا مایعی است که به هضم غذا کمک می کند. گفتنی است با اینکه که اسید معده به شدت اسیدی است، صفرا قلیایی است. بیماری کیسه صفرا زمانی رخ می‌دهد که کیسه صفرا عفونی، ملتهب یا دچار سنگ‌های صفراوی شود که این منجر به درد و تورم می‌شود.

علائم تشخیص رفلاکس صفرا

همواره تشخیص رفلاکس صفرا از رفلاکس اسید معده سخت بوده است. علائم و نشانه‌های هر دو بیماری کاملا مشابه بوده و در برخی از موارد این دو بیماری ممکن است همزمان هم رخ دهند.

🟣 احساس درد شدید در بالای شکم

🟣 دل درد های پشت سر هم

🟣 احساس سوزش در قفسه سینه که گاهی تا گلو ادامه یافته و باعث ترش شدن دهان می‌شود.

🟣 حالت تهوع

🟣 استفراغ مایع با رنگ زرد مایل به سبز

🟣 در برخی موارد سرفه یا گرفتگی صدا

🟣 کاهش وزن ناگهانی

انواع رفلاکس صفرا

اگر بخواهیم بدانیم کار دقیق صفرا چیست باید گفت کار صفرا هضم چربی‌های اضافی، از بین بردن گلبول‌های قرمز قدیمی و ناکارآمد و از همه مهم‌تر دفع سموم بدن است. در واقع مایع صفرا در کبد تولید شده و هر مقداری که تولید شود در کیسه صفرا ذخیره می‌شود. با خوردن غذای چرب بدن به کیسه صفرا دستور می‌دهد تا مایع صفرا را آزاد کرده و این اقدام از طریق لوله کوچک بالای روده کوچک یا همان اثنی عشر انجام می‌شود. در ادامه به بررسی انواع رفلاکس صفرا خواهیم پرداخت:

۱- رفلاکس صفرا به معده

در این حالت مایع صفرا با غذای خورده شده توسط شما در اثنی عشر مخلوط شده و وارد روده کوچک می‌شوند. دریچه پیلور که یک بافت ماهیچه‌ای داشته و در خروجی معده قرار دارد کمی باز شده و در هر بار باز شدن مقدار کمی مایع آزاد می‌شود. در مواردی که بیماری رفلاکس صفرا به معده رخ می‌دهد این دریچه به درستی کار نکرده و بسته نمی‌شود که باعث می‌شود مایع صفرا به معده بازگردد که این باعث به وجود آمدن التهاب معده یا اصطلاحا گاستریت رفلاکس صفرا می‌شود.

۲- رفلاکس صفرا به مری

دریچه عضلانی دیگری هم به نام اسفنکتر تحتانی مری وجود دارد که با توجه به وظایفش اگر به درستی کار نکند باعث برگشت خوردن اسید معده و مایع صفرا به مری می‌شود. این عضو از بدن مری و معده را از یکدیگر جدا می‌کند و به طور معمول این دریچه به اندازه‌ای باز می‌شود که غذای خورده شده به معده ورود پیدا کند اما اگر این عضو تضعیف یا شل شود مایع صفرا به راحتی به مری بر می‌گردد.

علل بروز رفلاکس صفرا چیست؟

رفلاکس صفرا زمانی اتفاق می‌افتد که صفرا، مایع گوارشی تولید شده در کبد را به معده شما و در برخی موارد به لوله‌ای که دهان و معده شما را به هم متصل می‌کند (مری) برگشت می‌کند.

ریفلاکس صفرا ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

عوارض بعد از جراحی معده

این مورد شامل برداشتن کامل یا مقداری از معده مانند جراحی بای پس معده برای کاهش وزن است.

زخم معده

می‌تواند دریچه پیلور را بسته تا به درستی باز و بسته نشود. در نتیجه غذای مانده در معده می‌تواند باعث افزایش فشار حداکثری برای معده شود و نتیجه آن بازگشت صفرا و اسید معده به مری باشد.

جراحی کیسه صفرا

در افراد دارای این عمل بسیار شایع بوده و می‌توان گفت افرادی که جراحی کیسه صفرا را قبلا انجام داده‌اند به میزان قابل توجهی رفلاکس صفرای بیشتری دارند.

عوارض رفلاکس صفرا

رفلاکس معده

سوزش سر دل به صورت گاه به گاه معمولاً نگران کننده نیست. اما سوزش سر دل به صورت مکرر یا مداوم شایع‌ترین علامت رفلاکس معده است و همانطور که گفته شد این یک مشکل جدی است که باعث تحریک و التهاب بافت مری (ازوفاژیت) می‌شود. اغلب به دلیل اسید اضافی این اتفاق می‌افتد که می‌تواند رفلاکس صفرا دلیل بروز آن باشد.

مری بارت

این وضعیت اضطراری زمانی رخ می‌دهد که داشتن طولانی مدت اسید معده یا مایع صفرا به بافت قسمت تحتانی مری آسیب می‌رساند که در این حالت سلول‌های آسیب دیده مری خطر سرطانی شدن دارند. گفتنی است مطالعات حیوانی رفلاکس صفرا را با بروز مری بارت دارای ارتباط و همبستگی دانسته است.

سرطان مری

این شکل از سرطان ممکن است تا زمانی که کاملاً پیشرفته نباشد تشخیص داده نشود. ارتباط احتمالی بین رفلاکس صفرا و اسید و سرطان مری هنوز هم برای بسیاری از پزشکان بحث برانگیز است، اما بسیاری از پزشکان اعتقاد دارند که یک ارتباط مستقیم بین آنها وجود دارد. در مطالعات حیوانی نشان داده شده است که رفلاکس صفرا به تنهایی می‌تواند باعث سرطان مری شود.

ورم معده

رفلاکس صفرا علاوه بر ایجاد سوزش و التهاب در مری می‌تواند باعث تحریک معده یا اصطلاحا گاستریت شود.

[ بیشتر بدانید: تفاوت درد معده و درد سنگ کیسه صفرا ]

نحوه تشخیص بیماری رفلاکس صفرا

زمانی که به پزشک مراجعه می‌کنید سوابق پزشکی شما برای تشخیص نوع مشکل شما کافی است. اما برای تشخیص دقیق رفلاکس معده از رفلاکس صفرا نیاز به آزمایش‌های گوناگونی است که بر حسب میزان بیماری پزشک برای شما تعیین می‌کند که این آزمایشات می‌تواند به آزمایشات پیش از سرطان هم ختم شود.

آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

آندوسکوپی

در آندوسکوپی یک لوله نازک و قابل انعطاف به همراه دوربین (آندوسکوپی) از گلوی شما عبور داده می‌شود. آندوسکوپی می‌تواند صفرا، زخم معده یا هر گونه التهاب را در معده و مری شناسایی کرده و به پزشک معالج شما نشان دهد. در موارد حادتر پزشک ممکن است برای آزمایش مری بارت یا سرطان مری نمونه‌برداری از بافت را برای شما تجویز کند.

آزمایش اسید

در این آزمایش‌ها از یک پروب اندازه‌گیری اسید برای تشخیص مدت زمان ابتلا و مدت زمان بازگشت اسید استفاده می‌شود که این اطلاعات را برای درمان در اختیار پزشک می‌گذارد. آزمایش اسید می‌تواند به پزشک کمک کند تشخیص بیماری شما را به صورت دقیق بدهد که آیا شما به رفلاکس صفرا یا رفلاکس معده مبتلا هستید. در نوعی از آزمایش یک لوله نازک و انعطاف پذیر با یک پروب که در انتهای آن قرار گرفته است از طریق بینی به مری شما وارد می‌شود. این آزمایش داده‌هایی دارد که مهم‌ترین آن این است که اسید موجود در مری شما را در ۲۴ ساعت مورد نظر اندازه‌گیری می‌کند.

تست براوو

تست براوو که در این آزمایش پروب در حین آندوسکوپی به قسمت پایینی مری وصل شده و نمونه‌برداری از این قسمت انجام می‌شود.

امپدانس مری

مهم‌ترین داده این آزمایش اعداد و میزان اندازه‌گیری شده رفلاکس گاز یا مایعات به مری است. در واقع این آزمایش برای افراد و بیماری‌هایی که اسیدی نیستند (مانند صفرا) و نمی‌توانند توسط پروب اسید شناسایی شوند، مفید است.

زمان مراجعه به پزشک جهت درمان رفلاکس

اگر به صورت دائمی با رفلاکس مواجه هستید و در دوره کاهش وزن به سر نمی‌برید باید به پزشک مراجعه کنید. اگر شما مبتلا به رفلاکس معده هستید اما به اندازه کافی با داروها تسکین پیدا نمی‌کنید، با پزشک خود تماس گرفته و مشکل را مطرح کنید، ممکن است برای رفلاکس صفرا نیاز به درمان‌های پیشرفته‌تری داشته باشید که پزشک این موارد را تشخیص می‌دهد.

پزشکان معمولا از علائم فرد و اسکن اولتراسوند برای تشخیص سنگ کیسه صفرا و بیماری کیسه صفرا استفاده می‌کنند. همچنین ممکن است پزشک آزمایش‌های خونی را تجویز کند که در آن افزایش گلبول‌های سفید و التهاب نمایان است. علاوه بر این آنها ممکن است آزمایشی برای علامت مورفی انجام دهند، که شامل اعمال فشار در زیر دنده‌ها در سمت راست و درخواست از فرد برای استنشاق است. استنشاق کیسه صفرا را به انگشتان دکتر نزدیک می کند. اگر کیسه صفرا ملتهب باشد، باعث درد و ناتوانی در دم و بازدم بیشتر می‌شود.

با این حال اگر فردی با علائم هشداردهنده از جمله کم خونی، کاهش وزن، مشکلات بلع یا استفراغ خون به پزشکان مراجعه کند پزشکان آنها را با ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی (EGD) ارزیابی می‌کنند. این روش به پزشک اجازه می دهد تا مری، معده را معاینه کند. پزشکان بر اساس علائم فرد، معاینه فیزیکی و عکس‌های گرفته شده تشخیص بیماری کیسه صفرا و رفلاکس معده را انجام می‌دهند.

روشهای درمان رفلاکس صفرا

تغییر شیوه زندگی و استفاده از داروها با تجویز پزشک می‌تواند برای رفلاکس اسید به مری بسیار موثر باشد، اما درمان رفلاکس صفرا این اتفاق سخت‌تر بوده و ممکن است در بسیاری از موارد پاسخ ندهد. اما در کل می‌توان با تغییر شیوه زندگی در جهت بهبود این بیماری قدم برداشت. برخی از این اقدامات شامل موارد زیر است:

♦️  الکل خوردن را محدود کرده یا از آن اجتناب کنید

نوشیدن الکل مری را تحریک کرده، اسفنکتر تحتانی مری را شل کرده و بدن را مستعد رفلاکس می‌کند.

♦️ سیگار را ترک کنید

سیگار تولید اسید معده را افزایش داده و بزاق را خشک می‌کند، که این امر باعث می‌شود مری در برابر آسیب‌های ناشی از برگشت صفرا و اسید معده آسیب پذیرتر شود.

♦️ داشتن آرامش

بیماران تحت استرس هضم کندتری را تجربه می‌کنند که ممکن است علائم ریفلاکس آنها را بدتر کند.

♦️ تغییر زاویه تخت

بالا بردن سر تخت به مقدار کمی ممکن است از علائم رفلاکس جلوگیری کند. دقت داشته باشید استفاده دائمی از این روش بهتر از استفاده از بالش است.

♦️ کاهش وزن

بیماران دارای اضافه وزن مبتلا به رفلاکس صفرا ممکن است جریان برگشت صفرا را زمانی که چربی کمتری روی معده و روده کوچک فشار می‌آورد، با رژیم کاهش دهند. در نتیجه کاهش وزن زیر نظر پزشک می‌تواند یک راه‌حل مناسب برای این بیماری باشد.

♦️ اسیدهای چرب امگا ۳

مانند روغن ماهی، ممکن است به کاهش التهاب شما کمک کند. البته اسیدهای چرب امگا ۳ ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهند که اگر از داروهای رقیق کننده خون استفاده می‌کنید، قبل از مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ حتما از پزشک خود نظر بخواهید.

♦️ خوردن پروبیوتیک‌ها

استفاده پروبیوتیک ها یا باکتری‌های خوب برای بدن ممکن است به حفظ تعادل در سیستم گوارشی بین باکتری‌های خوب و مضر کمک کنند.

♦️ استفاده از بابونه

استفاده از آن خاصیت ضد التهابی دارد. چای بابونه به راحتی درست می‌شود و خوردن آن می‌تواند عوارض جانبی کم‌تری نسبت به داروها داشته باشد.

♦️ عصاره آویشن

معمولا برای تحریک سیستم ایمنی و برای درمان نارسایی مغز استخوان استفاده می‌شود. این گیاه برای اختلالات خود ایمنی، بیماری‌های پوستی مزمن، عفونت‌های ویروسی و باکتریایی مکرر، هپاتیت، آلرژی‌ها و … هم استفاده می‌شود که می‌تواند خواص خوبی برای این بیماری هم داشته باشد.

♦️ سیر و پیاز

از جمله خوراکی‌هایی هستند که خواص درمانی داشته و علاوه بر آن به عنوان ادویه در غذا استفاده می‌شود. سیر به طور گسترده برای درمان و پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی و سرطان توصیه می‌شود که می‌تواند برای بهبود موثر واقع شود.

♦️ منیزیم

به کنترل عملکرد ماهیچه‌ها در دستگاه گوارش و همچنین بهبود عضوها در سراسر بدن کمک می‌کند. همچنین به هضم غذا برای کاهش مشکلات رفلاکس کمک می کند که این می‌تواند برای بیمار رفلاکسی مهم باشد.

[ بیشتر بدانید: تفاوت درد کیسه صفرا با درد آپاندیس چیست؟ ]

داروهای قابل مصرف در بیماری رفلاکس صفرا

• اورسودوکسی کولیک اسید:

این دارو به افزایش جریان صفرا کمک کرده و ممکن است دفعات و شدت علائم شما را کاهش دهد.

• سوکرالفات:

این دارو قابلیت این را دارد که یک پوشش محافظ ایجاد کند که از معده و مری در برابر رفلاکس صفرا محافظت شود.

• تسکین دهنده های اسید صفراوی:

پزشکان معالج شما ممکن است داروهای تسکین دهنده صفراوی را برای شما تجویز کنند که این داروها تاثیر کمتری از باقی داروها دارند و می‌توانند عوارض دیگری مانند نفخ را برای شما به همراه داشته باشند. پس بدون مشورت با پزشک خود اقدام به خوردن هیچ گونه قرصی نکنید.

کلام آخر

رفلاکس صفرا در حالتی رخ می‌دهد که صفرا مایع گوارشی تولید شده در کبد را به معده و در بعضی از موارد به مری برگشت می‌زند. رفلاکس صفرا همچنین می‌تواند با بروز ترشح اسید معده به مری همراه باشد که باعث بیماری رفلاکس معده به مری می‌شود و این مشکل باعث تضعیف، تحریک و ایجاد التهاب در بافت مری می‌شود. باید گفت درمان رفلاکس صفرا بسیار سخت‌تر از رفلاکس معده است زیرا آن را نمی‌توان با گرفتن رژیم یا تغییر سبک خورد و خوارک درمان کرد، در نتیجه درمان رفلاکس صفرا با دارو و در موارد حادتر به کمک جراحی انجام می‌شود.

منابع:

https://www.mayoclinic.org/