سندروم دامپینگ چیست؟ علائم و درمان آن چیست؟

تعریف سندروم دامپینگ

سندرم دامپینگ (به انگلیسی: Dumping syndrome) به بیماری گفته می شود که یکی از عوارض جراحی های معده از جمله جراحی لاغری با استفاده از کوچک کردن حجم معده یا بای پس است.

در حالت نرمال بعد از صرف غذا، مایعات و غذا وارد معده می شود و در آنجا در ترکیب با اسید معده هضم غذا آغاز می شود، بعد از گذشت مدت بیش از ۳۰ دقیقه غذای هضم شده جهت گوارش وارد روده کوچک می شود.

این روند طبیعی در مبتلایان به سندروم دامپینگ وجود ندارد و غذا در عرض مدت زمان کوتاهی بعد از صرف شدن از معده وارد روده کوچک می شود که این مسئله عوارض متعدد گوارشی را به وجود می آورد که سندروم دامپینگ نامیده می شود.

گفتنی است این سندروم در بیمارانی که جراحی مری داشته اند نیز میتواند رخ دهد. نام دیگر این سندروم “تخلیه مکرر معده” است. این بیماری زمانی رخ می دهد که غذاها به ویژه غذاهای قندی به سرعت از معده به روده کوچک می روند.

اکثر افراد مبتلا به این سندروم دارای نشانه های خاصی هستند که شایع ترین آنها گرفتگی عضلات شکم و ابتلا به اسهال ۱۰ تا ۳۰ دقیقه بعد از صرف غذا است.

علائم سندروم دامپینگ

بیشتر علائم سندروم دامپینگ بعد از خوردن غذا شروع می شود. این علائم و نشانه ها با مصرف مواد قندی و کربوهیدرات شدیدتر می شود. این علائم در مدت زمان کمی بعد از غذا خوردن آغاز می شود، معمولا این زمان بین ۱۵ دقیقه تا ۳ ساعت است.

به دلیل ترشح زیاد انسولین برای جذب مواد قندی بعد از صرف غذا، میزان قند خون به طور ناگهانی افت می کند. شدت علائم سندروم دامپینگ با توجه به نوع غذا شدید یا خفیف می شود.

علائم اولیه سندروم دامپینگ

• حالت تهوع
• استفراغ
• کمبود برخی ویتامین ها و مواد معدنی در بدن به خصوص آهن و کلسیم
• گرفتگی شکمی و دل پیچه
• سوء جذب
• تپش قلب
• سرگیجه
• اسهال به ویژه اسهال چرب
• ضربان نامنظم و غیرطبیعی قلب
• کاهش وزن
• کم خونی

علائم ثانویه سندروم دامپینگ

• هیپوگلیسمی
• عرق کردن
• ضعف
• سرخ شدن پوست بدن
• سرگیجه

طبق آمار حدود ۷۵ درصد از مبتلایان به سندروم دامپینگ دارای علائم اولیه و بقیه نیز علائم ثانویه را تجربه می کنند. البته ممکن است در مواردی شخص مبتلا همزمان علائم اولیه و ثانویه را تجربه کند.

علت سندروم دامپینگ

سندروم دامپینگ در یکی از ۳ حالت زیر ممکن است بروز کند:

1. گاسترکتومی: جراحی های معده که در آنها قسمتی از معده یا کل آن برداشته می شود.
2.  عمل بای پس معده: جراحی های معده که در آن راه خروج معده به روده وصل میشود
3.  ازوفاژکتومی: جراحی هایی که قسمتی از مری برداشته می شود

در واقع جراحی هایی که در آنها به هر دلیل شکل معده و ابعاد آن تغییر می کند زمینه ساز سندروم دامپینگ است.
این روزها که جراحی های لاغری مانند عمل اسلیو معده و یا بای پس معده به شدت محبوبیت دارد، شکایت از عوارض سندروم دامپینگ نیز به مراتب بیشتر است.

تشخیص سندروم دامپینگ

اولین اقدام پزشک برای تشخیص سندروم دامپینگ، بررسی تاریخچه پزشکی بیمار از نظر جراحی های احتمالی معده است، در صورتی که بیماری این جراحی را تجربه کرده باشد، علائم مربوط به این بیماری بررسی می شود و آزمایشات تکمیلی انجام میگیرد.

معمولا علائم و نشانه های سندروم دامپینگ در دو فاز مورد بررسی قرار میگیرند، در فاز اولیه که معمولا بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از صرف غذا رخ میدهد علائمی نظیر:احساس نفخ شکم، حالت تهوع، درد، اسهال، استفراغ و سرگیجه در این فاز قرار دارند.

در فاز ثانویه یا دیررس که معمولا بین ۱ تا ۳ ساعت پس از میل کردن غذا رخ می دهد علائمی نظیر: تعریق، سرگیجه، گرگرفتگی، افت قند و طپش قلب تجربه می شود.

آزمایشاتی که برای اطمینان بخشیدن به تشخیص بیماری انجام میگیرد شامل موارد زیر است:

آزمایش قند

از آنجایی که سندروم دامپینگ باعث کاهش قندخون در بدن شخص مبتلا می شود پزشک با انجام آزمایش گلوکز که طی آن فرد بیمار یک نوشیدنی قندی میل می کند، با گرفتن آزمایش خون از بیمار واکنش بدن او به گلوکز را ارزیابی میکنند.

آزمایش تخلیه معده

در این آزمایش بیمار مقدار کمی از مواد رادیواکتیو را همراه با غذا می خورد و پزشک سرعت هضم مواد غذایی در معده را بررسی می کند. اگر غذا خیلی سریع به روده کوچک برسد علامتی از سندروم دامپینگ است.

رادیوگرافی

در این آزمایش شخص بیمار یک نوشیدنی حاوی باریوم را در مقابل دستگاه رادیوگرافی می نوشد، پزشکان نیز مسیر عبور مایع را بررسی کرده تا نحوه گوارش غذا را مشاهده کنند، این روش معمولا یکی از نادرترین روش های تشخیصی است.

گاستروسکوپی

در این آزمایش پزشک از دستگاه آندوسکوپ برای بررسی بخش های فوقانی سیستم گوارشی مثل مری، معده و دوازدهه استفاده می کند.

درمان سندروم دامپینگ

نکته مثبت این بیماری درمان پذیری و کنترل آن است، روش های بسیاری برای درمان بیماری یا کنترل علائم آن وجود دارد، بعد از تشخیص قطعی بیماری توسط پزشک و با توجه به شدت علائم و شرایط جسمانی و سنی بیمار پزشک درمان مناسب را انتخاب می کند.

درمان دارویی

در صورت بروز علائم شدید بیماری و ابتلای بیمار به اسهال های متناوب، عوارض خطرناکی نظیر لاغری شدید و دی هیدراته شدن بدن وجود دارد. معمولا در این شرایط پزشک داروی Octreotide یا ساندوستاتین تجویز می کند. البته گفتنی است که این تجویز معمولا در شرایط نادر و خاص صورت میگیرد.

درمان با جراحی

آخرین اقدام یک پزشک برای درمان سندروم دامپینگ جراحی است، این گزینه در شرایطی عملی می شود که بیمار دچار علائم حاد و شدید بیماری است و علیرغم درمان های دارویی و تغییر رژیم غذایی بهبودی حاص نشده است.

درمان خانگی

بهترین روش درمانی تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی فرد مبتلا است، با این روش تا حدود زیادی علائم سندروم دامپینگ کنترل شده و یا به کلی برطرف می شود.

• وعده های اصلی غذایی را به ۵ یا ۶ وعده کوچک تبدیل کرد
• مصرف لبنیات را باید به شدت کاهش داد
• پرهیز از نوشیدن مایعات همراه غذا، بهتر است مایعات نیم تا یک ساعت قبل یا بعد از غذا نوشیده شود
• کربوهیدرات های پیچیده نظیر سبزیجات و نان را جایگزین کربوهیدرات های ساده مثل بستنی و شیرینی جات کنید
• غذا را به آهستگی و آرامی میل کنید و کامل بجوید
• استفاده از منابع فیبر را در رژیم غذایی بگنجانید
• مصرف الکل را کاملا حذف کنید
• مصرف ویتامین ها و کلسیم و آهن را افزایش دهید
• روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشید
• مصرف نوشیدنی های گازدار را فراموش کنید
• غذا را با دمای معتدل صرف کنید، غذاهای سرد یا داغ باعث تشدید علائم بیماری می شود
• مصرف غذاهای پروتئینی را افزایش دهید
• شکر را حذف کنید

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم

بهتر است بعد از انجام جراحی های معده و بروز علائم بیماری بعد از غذا برای معاینات و بررسی های بیشتر به پزشک متخصص مراجعه شود.

برگرفته از:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dumping-syndrome/symptoms-causes/syc-20371915
https://www.webmd.com/digestive-disorders/dumping-syndrome-causes-foods-treatments
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17835-dumping-syndrome