علائم همانژیوم کبدی و روشهای تشخیص و درمان آن

همانژیوم کبدی (liver-hemangioma) یک توده غیرسرطانی خوش خیم در کبد است که از درهم پیچیدن رگ‌های خونی تشکیل می‌شود. این عارضه با اصطلاحاتی از قبیل همانژیوم هپاتیک یا همانژیوم کاورنوس نیز شناخته می‌شود. این توده‌ها معمولا فاقد علائم هستند و به تومورهای سرطانی تبدیل نمی‌شوند.

در این بیماری، تعدادی حفره پرخون در کبد ایجاد می‌شود که به‌وسیله سلول‌های اندوتلیال پوشانده شده و از رگ‌های کبدی تغذیه می‌کنند. همانژوم کبدی معمولا حین انجام تصویر برداری یا آزمایش‌های پاتولوژی برای تشخیص بیماری‌های دیگر، شناسایی می‌شوند. ابعاد این توده‌ها از چند میلیمتر تا 10 سانتیمتر متغیر است و اندازه آنها در طول زمان تعییر نمی‌کند و نیاز به جراحی ندارند. در ادامه به بررسی علائم و علل ایجاد این تومور کبدی می‌پردازیم.

تعریف همانژیوم کبدی

همانژیوم کبدی یا همانژیوم هپاتیک، یک توده غیرسرطانی متشکل از رگ‌های خونی در کبد است که به‌وسیله رگ‌های کبدی تغذیه می‌شود. این توده‌ها می‌توانند در اندام‌های دیگر از جمله مغز تشکیل شده و گاهی اوقات مشکلاتی نیز ایجاد ‌کنند. اما وجود همانژیوم در کبد خطرناک نیست و به بیماری‌هایی نظیر سرطان تبدیل نمی‌شود.

دلایل بروز این ناهنجاری هنوز مشخص نیست و اکثر متخصصان بر این باورند که همانژیوم یک بیماری مادرزادی است که به دلیل وراثت به افراد منتقل می‌شود. همانژیوم کبدی مانند سرطان در بدن پخش نمی‌شود و اندازه آن نیز در طول زمان تغییر نمی‌کند. در بیشتر موارد، افراد مبتلا می‌توانند بدون جراحی و برداشتن این توده‌ها به زندگی عادی خود ادامه دهند.

تقریبا پنج درصد افراد دنیا به همانژیوم هپاتیک مبتلا هستند. این عارضه به صورت ژنتیک در زنان بیشتر از مردان است و در افراد میانسال نیز بیشتر از جوانان رخ می‌دهد. همانژیوم کبدی باید با دقت بررسی و تشخیص داده شود تا از دیگر ضایعات کبدی متمایز گردد.

علائم همانژیوم کبدی

معمولا همانژیوم‌های کبدی کوچک هستند و علائمی ایجاد نمی‌کنند و طی تصویربرداری برای تشخیص بیماری‌های دیگر، شناسایی می‌شوند. اندازه این تومورها بین 3 تا ده سانتیمتر متغیر بوده و تومورهای ده سانتیمتری به‌عنوان تومور کبدی غول‌پیکر شناخته می‌شوند. اغلب علائمی که بر اثر این توده‌ها ایجاد می‌شوند با بیماری‌های دیگر مرتبط هستند و غالبا منشاء گوارشی دارند.

درد در نیمه فوقانی سمت راست شکم، کاهش اشتها، احساس سیری و نفخ از جمله علائم شایع این بیماری هستند که البته می‌توانند ناشی از سایر اختلالات گوارشی نیز باشند. علائمی که با همانژیوم کبدی همراه است عبارتند از:

• احساس درد در نیمه فوقانی سمت راست شکم
• نفخ بعد از غذا
• حالت تهوع
• استفراغ
• احساس سیری زودرس
• بی‌اشتهایی

همانطور که قبلا ذکر شد، همانژیوم کبدی فاقد علائم است و علائم فوق در بیشتر موارد ناشی از اختلالات گوارشی دیگر است که حین تشخیص آنها، همانژوم‌ها نیز شناسایی می‌شوند.

سایر علائم نادر همانژیوم هپاتیک عبارتند از:

• فشردگی رگ‌های خونی یا مجاری صفراوی و بروز ادم، ترومبوز یا یرقان
• خونریزی رگ‌های خونی
• لخته شدن خون در داخل تومور، اسکار یا تجمع رسوبات کلسیم

علت ایجاد همانژیوم کبدی

علل بروز همانژیوم کبدی هنوز مشخص نیست. برخی از متخصصان بر این باورند که اغلب بیماران، این توده‌ها را در بدو تولد دارند و برخی دیگر بر این عقیده‌اند که توده کبدی به صورت ژنتیک به افراد منتقل می‌شود. بعضی از مطالعات نشان می‌دهد که بین همانژیوم کبد و افزای ترشح هورمون استروژن رابطه مستقیمی وجود دارد، به این معنا که این توده‌ها در زنان شابع‌تر است و در دوران بلوغ و بارداری که میزان استروژن زیاد می‌شود، این توده‌ها نیز ایجاد می‌شوند.

در بیشتر افراد توده کبدی هرگز رشد نمی‌کند و علامت و نشانه‌ای ایجاد نمی‌کند اما در برخی از بیماران این توده‌ها بزرگ می‌شوند و نیاز به درمان دارند. برخی از علل بروز همانژوم عبارتند از:

• سن(این عارضه در افراد میانسال و در سنین 30 تا 50 سال بیشتر مشاهده می‌شود)
• مصرف داروهای حاوی استروئید
• جنسیت(همانژیوم کبدی در زنان بیشتر از مردان است)
• یائسگی
• استفاده از داروهای هورمونی
• مصرف داروهای ضدبارداری
• بلوغ
• بارداری
• ژنتیک

همانژیوم کبدی چه عوارضی دارد؟

زنانی که به همانژیوم کبدی مبتلا هستند در صورت باردار شدن با علائمی مواجه می‌شوند. از آنجایی که بر اساس برخی از مطالعات، هورمون زنانه استروژن با رشد توده کبدی مرتبط است، افزایش این هورمون در دوران بارداری باعث بزرگ شدن توده‌ها می‌شود. اما ابتلا به این بیماری به این معنی نیست که شما نمی‌توانید باردار شوید.

استفاده از برخی داروهای هورمونی مثل داروهای ضدبارداری می‌تواند بر رشد توده کبدی تأثیر بگذارد. اگر به این بیماری مبتلا هستید، حتما قبل از استفاده از داروهای هورمونی، با پزشک معالج خود مشورت کنید.

تشخیص همانژیوم کبدی

همانژیوم کبد معمولا به صورت اتفاقی و طی بررسی سایر بیماری‌ها، تشخیص داده می‌شود. برخی از آزمایش‌های رایج برای تشخیص توده کبدی عبارتند از:

سونوگرافی

در این روش با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا از کبد فیلم و عکس گرفته می‌شود. سونوگرافی رایج‌ترین و بهترین روش تشخیص توده کبدی است.

سی تی اسکن

دراین روش، با استفاده از اشعه ایکس تعدادی تصویر از زوایای مختلف گرفته می‌شود؛ سپس این تصاویر با هم ترکیب شده و پردازش می‌شوند تا تصویری سه‌بعدی از کبد ایجاد کنند.

ام‌آر‌آی

با استفاده از دستگاه ام‌آر‌آی و ایجاد میدان مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویری از کبد گرفته می‌شود.

سینتی گرافی

در این روش از مواد رادیواکتیو برای تولید تصاویر استفاده می‌شود. در واقع این روش، نوعی تصویربرداری هسته‌ای محسوب می‌شود.

روش های درمان همانژیوم کبدی

همانژیوم‌های کبدی کوچک که اندازه‌ای بین چند میلیمتر تا 3 سانتیمتر دارند، فاقد علائم و نشانه هستند و در طول زمان رشد نمی‌کنند. از آنجایی‌که توده‌های کوچک، مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کنند، برای درمان آنها اقدام خاصی صورت نمی‌گیرد. در اغلب موارد، پزشک معالج آزمایش‌های دوره‌ای تجویز می‌کند که بتواند از طریق آنها رشد توده‌ها را مورد بررسی قرار دهد.

معمولا روش های درمان این موارد هستند:

• جراحی برای برداشتن توده
• جراحی برای برداشتن بخشی از کبد
• توقف گردش خون در همانژیوم
• جراحی پیوند کبد
• پرتو درمانی

عوامل مختلفی از قبیل موقعیت قرارگیری توده، اندازه توده، تعداد توده‌های کبدی و تأثیر آنها بر سلامتی فرد می‌توانند بر روش‌های درمان تاثیر بگذارند. برای افرادی که اندازه همانژیوم کبدی آنها بزرگ یا غول‌پیکر است معمولا درمان‌های زیر در نظر گرفته می‌شود. در ادامه به توضیح روش ها میپردازیم:

جراحی برای برداشتن توده

از این روش برای برداشتن همانژیوم کبد استفاده می‌شود. در صورتی که پزشک بتواند توده را به راحتی از کبد جدا کند، گزینه عمل جراحی را به بیمار پیشنهاد می‌دهد.

جراحی برای برداشتن بخشی از کبد

در برخی از موارد بنا به تشخیص پزشک باید بخشی از کبد به همراه توده برداشته شود.

توقف گردش خون در همانژیوم

از آنجایی‌که این توده‌ها توسط رگ‌های خونی تغذیه می‌شوند، انجام اقداماتی برای توقف گردش خون در همانژیوم موجب کند شدن رشد آن یا کوچک شدن توده‌ها می‌شود. برای توقف گردش خون دو روش وجود دارد؛ بستن عروق خونی اصلی یا عروق کبدی یا تزریق دارو به عروق اصلی (امبولیزاسیون عروق). با استفاده از این روش‌ها، بافت کبدی آسیب نمی‌بیند و کاملا سالم می‌ماند زیرا می‌تواند از سایر رگ‌ها تغذیه کند و خون مورد نیاز خود را دریافت نماید.

جراحی پیوند کبد

در موارد نادر که اندازه همانژیوم بسیار بزرگ بوده یا تعداد توده‌ها زیاد باشد و پزشک بتواند آن را با روش‌های درمانی معالجه کند، برای برداشتن کبد و پیوند آن اقدام می‌کند.

پرتو درمانی

در روش پرتو درمانی، از امواج قدرتمندی مثل اشعه ایکس استفاده می‌شود و به‌وسیله آن سلول‌های همانژیوم از بین می‌روند. این روش درمانی به ندرت توصیه می‌شود گرا که روش‌های متداول‌تر و مؤثرتری برای از بین بردن توده کبدی وجود دارد.

چگونه می‌توان همانژیوم کبدی را از سرطان کبد تشخیص داد؟

در اغلب موارد از تصویربرداری برای تشخیص سرطان و همانژیوم استفاده می‌شود. اگر همانژیوم در بیمار ویژگی‌های عادی را نداشته باشد، برای بررسی بیشتر و تشخیص ان از سرطان کبد، آزمایش‌های دیگری انجام می‌شود. توجه داشته باشید که تومورهای سرطانی معمولا در طول زمان بزرگتر می‌شوند اما اندازه توده‌های کبدی ثابت است، علاوه‌براین توده‌های سرطانی به اندام دیگر منتقل می‌شوند اما همانژیوم‌ها فقط در کبد می‌مانند.

کلام آخر

همانژیوم کبدی یا همانژیوم هپاتیک یک توده غیرسرطانی خوش‌خیم است که اغلب به صورت مادرزاد در افراد وجود دارد. این توده‌ها اندازه ثابتی دارند و در طول زمان بزرگ نمی‌شوند و نیاز به درمان ندارند. بیماران می‌توانند با انجام اقداماتی نظیر جراحی این توده‌ها را بردارند.

اندازه همانژیوم کبدی از چند میلیمتر تا ده سانتیمتر متغیر است. معمولا پزشکان برای برداشتن توده‌های کوچک اقدام نمی‌کنند اما اگر توده بزرگ یا به اصطلاح غول‌پیکر باشد، جراجی برداشتن توده را به بیمار پیشنهاد می‌دهند. برای تشخیص همانژیوم از آزمایش‌هایی مثل سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام‌آر‌آی استفاده می‌شود.

در بیشتر موارد افراد بعد از مراجعه به پزشک برای تشخیص سایر مشکلات گوارشی، از وجود توده کبدی مطلع می‌شوند. علائمی که می‌تواند به دلیل بیماری‌های گوارشی و همانژیوم مشاهده شوند عبارت است از تهوع، درد در قسمت فوقانی سمت راست شکم، بی‌اشتهایی و نفخ. با توجه به تحقیقات افزایش ترشح هورمون استروژن می‌تواند در ایجاد توده کبدی نقش داشته باشد، علاوه‌بر این مواردی از قبیل افزایش سن، استفاده از داروهای حاوی استروئید، یائسگی و بلوغ نیز از عوامل ایجاد توده‌های هورمونی هستند. از آنجایی‌که این توده‌ها اندازه ثابتی دارند و به سایر اندام منتقل نمی‌شوند، بیماران می‌توانند بدون نگرانی به زندگی روزمره خود ادامه دهند و برای برداشتن آنها اقدام نکنند.

برگرفته از:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4564031/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/liver-hemangioma/diagnosis-treatment/drc-20354239
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17784-liver-hemangioma
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/liver-hemangioma/symptoms-causes/syc-20354234