آندوسکوپی چیست و چرا انجام میشود؟

آندوسکوپی یک روش تشخیصی و درمانی برای اطمینان از سلامت دستگاه گوارش و بسیاری از ارگان‌های بدن و رفع مشکلات آن است. در بسیاری از موارد پزشکان برای اطمینان از تشخیص خود در بیماری‌های معده برای بیمار اندوسکوپی تجویز می‌کنند. در این مقاله به تعریف آندوسکوپی، کاربرد آن و نکات مرتبط با این روش تشخیصی می‌پردازیم.

آندوسکوپی چیست؟

آندوسکوپی روشی است که در آن به کمک یک دوربین میکرو متصل به دستگاه، پزشک قادر است به راحتی اندام‌های داخلی دستگاه گوارش بیمار را رصد کند. گاهی می توان به کمک دستگاه آندوسکوپی جراحی‌های بسیار کوچک و یا نمونه برداری نیز انجام داد.

در واقع باید گفت آندوسکوپی روشی است که به کمک آن پزشک متخصص می تواند دستگاه گوارش و کبد را بررسی کرده و یا جراحی های کوچک ارگان‌های داخلی مثل معده و روده و یا عروق خونی داخلی بدن بیمار را انجام دهد، در این روش بدون نیاز به ایجاد برش و شکاف بزرگ در بدن بیمار می‌توان اقدامات درمانی و تشخیصی را انجام داد. مهمترین دلیل آندوسکوپی بررسی بخش‌های مختلف بدن، از جمله مفاصل، ریه‌ها، مثانه، دستگاه گوارش و آپاندیس است.

در آندوسکوپی، جراح، لوله آندوسکوپ را از محل یک برش در بدن و یا از طریق مجراهای طبیعی بدن مثل دهان، بینی، مقعد غیره وارد بدن بیمار می‌کند. آندوسکوپ یک لوله‌انعطاف‌پذیر است که در انتهای آن دوربینی قرار دارد و به کمک آن پزشک می تواند اندام‌های درونی را به وضوح مشاهده کرده و یا در صورت نیاز با کمک پنس و قیچی‌بسیار کوچکی که در انتهای آندوسکوپ وجود دارد عمل جراحی مانند عمل سرطان معده و یا نمونه برداری از بافت‌ها را به راحتی انجام دهد.

موارد استفاده از آندوسکوپی چیست؟

همانطور که اشاره کردیم آندوسکوپی می‌تواند کاربردهای مختلف تشخیصی و درمانی داشته باشد که با نظر پزشک انجام می گیرد. مهمترین کاربردهای آندوسکوپی عبارتند از:

• تشخیص علت اصلی تهوع و استفراغ
• بررسی‌های مشکل بلع
• بررسی دلیل درد در ناحیه شکم
• بررسی خونریزی بخش فوقانی دستگاه گوارش
• نمونه برداری( بیوبسی)
• بررسی تومورها
• تشخیص سرطان
• بررسی دلیل انسداد مری
• تشخیص بیماری ریفلاکس گوارشی (GERD)
• تشخیص بیماری زخم معده
• پانکراتیت
• بررسی خونریزی نامشخص در دستگاه گوارش
• سوزاندن محل زخم و جلوگیری از خونریزی
• تشخیص بیماری های روده ای التهابی (IBD)مانند کولیت زخمی (UC) و بیماری کرون
• بررسی علل یبوست مزمن

آیا آندوسکوپی بی‌خطر است؟

اگرچه آندوسکوپی یک روش تشخیصی تهاجمی محسوب می شود، با این حال کاملا بی خطر است. با این حال ممکن است عوارض کمی بعد از آندوسکوپی داشته باشید که توجه به دستورالعمل‌های پزشک قبل از اقدام به آندوسکوپی مثل حضور ناشتا در زمان انجام آندوسکوپی یا قطع و کاهش مصرف برخی از داروها می‌تواند عوارض ناشی از آن را کاهش دهد. شایع ترین عوارض آندوسکوپی عبارتند از: خونریزی به ویژه در زمان انجام بیوپسی یا نمونه برداری، عفونت که معمولا با دریافت آنتی بیوتیک مناسب رفع می‌شود. سوزش دستگاه گوارش نیز عارضه دیگری است که معمولا بعد از آندوسکوپی احساس می‌شود.

اقدامات پیش از تست آندوسکوپی

• بیمار در زمان حضور برای انجام این کار باید اطلاعات خوبی در مورد وضعیت خود داشته باشد و می‌تواند در این زمینه اطلاعات کافی را از پزشک و یا تحقیق و بررسی و مطالعه کسب کند.
• بهتر است که فرد اطلاعات زمینه ای خوبی در مورد علت انجام آن و نحوه انجام آن داشته باشد. این مسئله کمک می کند تا با آرامش بیشتری به پزشک  مراجعه کند.
• لازم از بین 6 تا 8 ساعت قبل از انجام آندوسکوپی بیمار چیزی میل نکند.
• در صورتی که حساسیت دارویی وجود دارد بیمار موظف است که قبل از انجام این تست پزشک خود را در جریان بگذارد.

حین آندوسکوپی چه اتفاقی می‌افتد؟

• در زمان انجام آندوسکوپی پزشک از شما می‌خواهد که راحت باشید و به سمت چپ بدن دراز بکشید.
• داخل گلو با کمک یک اسپری بی حس کننده، بی‌حس می‌شود تا بیمار چیزی را احساس نکند. یک قطعه کوچک محافظ هم بین دندان‌های بیمار قرار می‌گیرد. این کار برای جلوگیری از آسیب احتمالی به دندان‌ها یا دستگاه آندوسکوپ انجام می‌شود.
• بعد از آمادگی بیمار، پزشک سر آندوسکوپ را روی زبان بیمار قرار داده و به سمت گلو جلو می برد، کم کم با باز شدن مری دستگاه داخل آن قرار می گیرد و به سمت پایین و معده می‌رود. در طی این مدت، یک پرستار دائما مراقب شرایط بیمار است و با یک ساکشن، بزاق دهان را خارج می‌کند. وقتی که سر آندوسکوپ وارد معده شد، از طریق یک لوله که در آندوسکوپ قرار دارد، معده باد می شود تا مشاهده داخل آن راحت تر باشد. در صورت مشاهده موارد مشکوک، پزشک ممکن است اقدام به نمونه برداری از بافت معده (بیوپسی) کند که این کار، کاملا بدون درد است. وقتی که کار پزشک تمام شد، آندوسکوپ بیرون آورده می‌شود.

مراقبت های بعد از آندوسکوپی

بعد از انجام آندوسکوپی مدتی طول می کشد تا بیمار به شرایط طبیعی بازگشته و هوشیاری کامل خود را باز یابد. ممکن است بیمار بعد از آندوسکوپی احساس گلودرد خفیفی داشته باشد. بهتر است برای کاهش این درد بیمار آب نمک قرقره کند.

گاهی اوقات نیز مشکلات تنفسی بعد از آندوسکوپی طبیعی است. این مشکلات عموما خفیف و موقتی هستند.  هیچ رژیم غذایی خاصی برای بعد از انجام آندوسکوپی وجود ندارد.

ممکن است بیمار علائم آزاردهنده ای مثل: نفخ و گاز، گرفتگی ، گلو درد را تجربه کند. در صورتی که علائم پایدار بوده و یا بیمار دچار دردهای شکمی، تب، لرز یا خونریزی، مشکل در بلع یا مشکلات شدید تنفسی باشد باید سریعا به پزشک مراجعه کند. معمولا هیچ یک از علائم و عوارض بعد از آندوسکوپی دائمی نیست و نباید بیش از 72 ساعت به طول بی‌انجامد.

جمع بندی

آندوسکوپی یک روش تشخیص و درمانی کاملا امن است که با دستگاه های مختلف آندوسکوپی و به منظور تشخیص یا درمان بیماری‌های مختلف در ارگان‌های بدن انجام می‌گیرد. این روش درمانی هیچ عارضه خاصی به همراه ندارد و معمولا با کمترین عوارض انجام می‌گیرد. اگرچه با شنیدن نام آندوسکوپی به یاد بیماری های معده می‌افتیم اما این روش درمانی و تشخیصی برای بسیاری از ارگان های بدن از جمله کبد، کلیه‌ها، روده‌ها، ریه و حتی مفاصل نیز انجام می‌گیرد.