سرطان مقعد (anal cancer) یک بیماری جدی و بالقوه تهدید کننده زندگی است که تعداد کمی اما قابل توجهی از افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. در حالی که این یک شکل نادر از سرطان است، درک علل، علائم و گزینه‌های درمانی آن برای کمک به جلوگیری از پیشرفت آن و اطمینان از تشخیص زودهنگام و مدیریت مؤثر آن مهم است. هدف این مقاله ارائه آگاهی از سرطان مقعد، از جمله عوامل خطر، تشخیص و درمان، و همچنین تأثیر آن بر کیفیت زندگی بیماران است. در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
مقعد کجاست و کارکرد مقعد چیست؟
مقعد دهانه انتهای روده است. در واقع، مقعد از چند سانتی متر آخر روده (کانال مقعد) و پوست اطراف دهانه (حاشیه مقعد) تشکیل شده است و در طول اجابت مزاج (هنگام تخلیه مدفوع)، ماهیچه های مقعد (اسفنکترها) شل می شوند تا مواد زائد جامد (به نام مدفوع) از آن مسیر آزاد شود. حالا که دقیقا متوجه شده ایم که منظورمان از مقعد چیست، بهتر است با تعریف سرطان این ناحیه ادامه دهیم:
تعریف سرطان مقعدی
در پی رشد و افزایش بی رویه سلول ها در بافت پوششی مقعد، که در دهانه انتهای دستگاه گوارش رخ میدهد، تومور مقعدی صورت میگیرد که میتواند خوش خیم باشد و غیر سرطانی و یا بدخیم است و سرطانی میشود. تومور سرطانی میتواند از طریق جریان خون یا مایع لنفاوی پخش شوند و تومور دیگری را در محل جدیدی تشکیل دهند. این تومور جدید به عنوان سرطان ثانویه یا متاستاز شناخته می شود.
بنابر این توضیحات، سرطان مقعدی، توموری است که از افزایش سلولهای سرطانی بدخیم در بافت پوششی مقعد ایجاد میشود. این سرطان اغلب بواسطه ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می شود، اگرچه عوامل دیگری چون رابطه جنسی مقعدی، سیگار کشیدن و ضعف سیستم ایمنی نیز ممکن است در این امر نقش داشته باشند.
علائم سرطان مقعدی چیست؟
فرد دارای این نوع سرطان ممکن است دارای علائم متعددی باشد و یا در کل هیچ نشانه ای نداشته باشد. حدود 20 درصد از کسانی که بیماری آن ها توسط پزشک تشخیص داده می شود، بدون هیچ نشانه ای هستند. به طور کلی خطر ابتلا به سرطان مقعد در زنان بیشتر از مردان است.
باید به این نکته توجه داشت که برخی از نشانه های سرطان مقعد با علائم بیماری بواسیر یا هموروئید مشابه هستند، به همین دلیل به محض بروز علائم، باید با جراح عمومی خود مشورت کنید.
از جمله نشانه های سرطان مقعدی عبارتند از:
- خونریزی: یکی از شایع ترین علائم به شمار می رود و با خونریزی از قسمت رکتال یا با مشاهده خون در مدفوع باید به وجود بیماری مشکوک شد.
- درد: وجود درد در ناحیه مقعد به همراه خون ریزی، یکی دیگر از شایع ترین علائم است. این دو نشانه ممکن است با بیماری همورویید اشتباه گرفته شود.
- فیستول: به معنای ارتباط غیر طبیعی بین دو ناحیه است. خروج مدفوع یا گاز از واژن (در خانم ها) می تواند نشانه فیستول باشد.
- احساس پری مقعد و نیاز به دفع مکرر
- وجود زخم در ناحیه مقعد که بهبود پیدا نمی کند.
- خارش شدید در این ناحیه
- خروج ماده مخطی از مقعد
- نیاز به دفع مکرر و گاها بی اختیار در دفع
- رشد برآمدگی در این ناحیه
- باریک شدن جریان مدفوع
با مشاهده علائم بالا بهتر است با پزشک عمومی خود مشورت کنید و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنید. گاها این علائم می تواند با بواسیر اشتباه گرفته شود. به همین دلیل، بهتر است قبل از هر اقدامی از تشخیص یک پزشک با تجربه بهره مند شوید.
مهمترین علت و عوامل افزایش خطر در ایجاد سرطان مقعد
از مهمترین علت های ایجاد سرطان مقعد، ویروس HPV (یا زگیل تناسلی) است. در واقع، HPV شایع ترین عفونت مقاربتی است. در حال حاضر بیش از 150 نوع HPV وجود دارد و دو نوع آن تقریباً 90 درصد از ضایعات پیش سرطانی مقعد و سرطان مقعد را ایجاد می کنند. از هر 10 عفونت HPV 9 مورد خود به خود از بین می روند اما برخی از آن ها می تواند باعث ایجاد زگیل تناسلی و مقعدی شود. در موارد شدید تر، اگر عفونت به دلیل ضعف سیستم ایمنی، مداوم یا شدیدتر شود، HPV میتواند باعث ایجاد سرطان‌هایی از جمله این نوع سرطان شود.
به طور کل، پیشنهاد می شود که افراد تا سن 26 سالگی و قبل از شروع فعالیت های جنسی، واکسن های HPV را دریافت کنند. این واکسن می تواند از عفونت انواع خاصی از HPV جلوگیری کند.
این عوامل میتواند خطر بروز سرطان مقعد را افزایش دهد
عوامل یا ریسک فاکتورهایی وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش دهند. این عوامل عمدتاً با افزایش خطر ابتلا به عفونت HPV پایدار می شود. این عوامل عبارتند از:
- داشتن شرکای جنسی متعدد
- تجربه سکس مقعدی
- سیگار کشیدن
- سابقه زگیل مقعدی
- سابقه پیش سرطانی یا سرطان دهانه رحم، آلت تناسلی (اینها اغلب توسط HPV ایجاد می شوند)
- عفونت HIV
- سن بالای 50 سال
- پیوند عضو
- سرکوب سیستم ایمنی، مانند موارد ناشی از داروها (استروئیدها، درمان بیولوژیک و غیره)
- رادیوتراپی کف لگن برای پروستات رکتال، سنگ کلیه و یا سرطان سرویکس
- التهاب مزمن که موجب درد مداوم مقعد می شود، مثل فیستول مقعدی و زخم باز در ناحیه مقعد
راه های پیشگیری از سرطان مقعد
اگرچه تعداد کمی از سرطان ها کاملاً قابل پیشگیری هستند، اما برای پیشگیری از سرطان مقعد، لازم است که از عوامل خطر اجتناب کرد و به صورت منظم معایناتی را انجام داد. استفاده از کاندوم ممکن است خطر عفونت HPV را کاهش دهد، اما نمی توان از شر آن خلاص شد. (تحقیقات نشان داده است که واکسن های HPV (برای سنین 9 تا 26 سال) نه تنها خطر ابتلا به عفونت HPV را کاهش می دهد، بلکه خطر ابتلا به سرطان در این ناحیه را نیز در مردان و زنان کاهش می دهد.)
غربالگری سرطان مقعد
افراد در معرض خطر باید با پزشک خود در مورد انجام این غربالگری صحبت کنند. در طول این آزمایش، پزشک از پوشش مقعد نمونه گیری می کند و سلول‌ها را زیر میکروسکوپ بررسی می کند تا هر ماده غیرعادی را تشخیص دهد.
سایر روش های غربالگری شامل مشاهده دقیق ناحیه در حین عمل جراحی یا در مطب با استفاده از ابزار غربالگری خاص برای بررسی کانال مقعد است. شناسایی و درمان زودهنگام نواحی پیش سرطانی ممکن است به پیشگیری از سرطان مقعد کمک کند.
انواع سرطان مقعد
نوع سرطان مقعدی بستگی به نوع سلولی دارد که سرطان در آن شروع شده است. بیشتر سرطان های مقعد از نوعی سلول به نام سلول های سنگفرشی شروع می شوند. انواع نادر دیگر شامل آدنوکارسینوم و ملانوم است.
| انواع سرطان مقعد | |
سرطان سلول سنگفرشی |
سرطان های سلول سنگفرشی شایع ترین نوع سرطان مقعد هستند. کارسینوم سلول سنگفرشی حدود ۹۰ مورد از ۱۰۰ (۹۰٪) همه سرطان های مقعد را تشکیل می دهد. به آنها سرطان های اپیدرموئید نیز می گویند. این نوع سرطان از سلول های سنگفرشی شروع می شود که پوشش کانال مقعد و حاشیه مقعد را تشکیل می دهند. |
انواع نادر سرطان مقعد |
انواع دیگری از سرطان مقعد وجود دارد که بسیار نادر هستند و درمان این سرطان ها با درمان سرطان سلول سنگفرشی متفاوت است. |
آدنوکارسینوم |
این نوع سرطان از سلول های غده ای ایجاد می شود که مخاط را در کانال مقعد تولید می کنند. این نوع نادر است و پزشکان آن را مانند سرطان رکتوم درمان می کنند. |
کارسینوم سلول بازال |
این یک نوع سرطان پوست است. در پوست اطراف مقعد (پوست پرینه ای آنال) شروع می شود. |
ملانوما |
این نوع دیگری از سرطان پوست است که بسیار نادر است و در سلول های پوست به نام ملانوسیت شروع می شود. پزشکان این نوع سرطان مقعد را مانند ملانوما درمان می کنند. |
| انواع دیگر سرطان های نادر در این ناحیه عبارتند از: | |
| تومورهای استرومایی دستگاه گوارش، تومورهای عصبی غدد درون ریز، لنفوم ها، سارکوم کارپوسی | |
مراحل سرطان مقعد
مراحل سرطان تعیین کننده این است که سرطان تا چه حد گسترش یافته است و چقدر بزرگ است. دو روش عمده برای تعیین مرحله این نوع سرطان وجود دارد.
۱- روش اول سیستم TNM مخفف تومور (Tumour) گره (Node) و متاستاز (Metastasis) است
۲- در روش دوم مراحل پیشرفت بیماری به روش شماره ای مشخص می شود.
در روش دوم، مراحل پیشرفت بیماری بین یک تا چهار مرحله شماره گذاری می شود.
| مراحل سرطان مقعد | |
مرحله بندی TNM |
سیستم TNM مخفف تومور (Tumour) گره (Node) و متاستاز (Metastasis) است |
| تومور (T) | تومور اندازه سرطان را توصیف می کند. 5 مرحله T برای این سرطان وجود دارد. Tis به معنای ضایعه داخل اپیتلیال سنگفرشی با درجه بالا است. |
| T1 | T1 به این معنی است که سرطان 2 سانتی متر یا کمتر است. |
| T2 | T2 به این معنی است که سرطان بزرگتر از 2 سانتی متر اما کوچکتر از 5 سانتی متر است. |
| T3 | T3 به این معنی است که سرطان بزرگتر از 5 سانتی متر است. |
| T4 | T4 به این معنی است که سرطان به هر اندازه ای است، اما در حال رشد به اندام های اطراف است، مانند مثانه، مجرای ادرار (لوله ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن شما می برد) یا واژن. |
| گره (N) | گره (N) توضیح می دهد که آیا سرطان به غدد لنفاوی مجاور، مانند غدد لنفاوی نزدیک راست روده، در لگن یا کشاله ران گسترش یافته است یا خیر. |
| متاستاز (M) | متاستاز (M) توصیف می کند که آیا سرطان به قسمت دیگری از بدن گسترش یافته است یا خیر. |
سیستم مرحله بندی شمارشی |
این سیستم از سیستم TNM برای تقسیم سرطان ها به مراحل قابل شمارش استفاده می کند. این نوع سرطان دارای 4 مرحله هستند که از 1 تا 4 شماره گذاری شده اند. |
| نئوپلازی داخل اپیتلیال مقعدی (AIN) | به این معنی است که سلول های غیر طبیعی در پوشش مقعد شما وجود دارد. به آن ضایعات داخل اپیتلیال سنگفرشی مقعدی (SILs) نیز می گویند. |
| مرحله 1 | مرحله 1 سرطان به این معنی است که اندازه سرطان کمتر از 2 سانتی متر است و به هیچ بافت مجاور، غدد لنفاوی یا سایر اندام ها سرایت نکرده است. |
| مرحله 2 | سرطان مرحله 2 بزرگتر از 2 سانتی متر است. به هیچ بافت مجاور، غدد لنفاوی یا سایر اندام‌ها گسترش نیافته است. |
| مرحله 3 | مرحله 3 سرطان مقعد می تواند اندازه های متفاوتی داشته باشد. به بافت یا غدد لنفاوی مجاور گسترش می یابد. به قسمت های دور بدن سرایت نکرده است. |
| مرحله 4 | به این معنی است که سرطان به سایر قسمت های بدن مانند کبد گسترش یافته است. سرطان می تواند هر اندازه ای داشته باشد و ممکن است به غدد لنفاوی سرایت کرده باشد یا نباشد. به آن سرطان مقعد پیشرفته نیز می گویند |
تشخیص سرطان مقعد
شناسایی سرطان های مقعد ساده است چرا که پزشک شما به راحتی می تواند آن را ببیند و به آن دسترسی پیدا کند. تشخیص زودهنگام سرطان اغلب زمانی انجام می شود که افراد با هر یک از علائم فوق به پزشک مراجعه کرده و تحت معاینه مقعدی قرار می گیرند.
همچنین ممکن است این بیماری به طور تصادفی در طول معاینات فیزیکی سالانه که شامل معاینه دیجیتالی رکتوم است نیز شناسایی شود. معاینه رکتوم برای بررسی رکتوم، پروستات یا سایر اندام های لگنی انجام می شود. این نوع سرطان همچنین زمانی که فرد یک آزمایش غربالگری کولورکتال پیشگیرانه (مانند کولونوسکوپی) انجام می دهد، نیز قابل شناسایی است.
مراحل تشخیص سرطان مقعد
معاینه دیجیتال رکتوم (DRE)
در آن پزشک یک انگشت دستکش دار و روغن کاری شده را وارد مقعد و رکتوم روده می کند تا توده ها یا سایر ناهنجاری ها را احساس کند.
معاینه کانال مقعد
با یک اسکوپ کوچک و روشن (آنوسکوپی) برای تجسم هر ناحیه غیر طبیعی.
بیوپسی بافت مقعد
که در آن بافت نمونه از ناحیه مورد نظر بریده می شود و برای تشخیص دقیق آزمایش می شود.
تشخیص توسط تصویر برداری ها
مانند سونوگرافی مقعد، ام آر آی یا سایر آزمایشات تصویربرداری برای تعیین وسعت سرطان پس از تشخیص تایید شده
درمان سرطان مقعدی
روش درمان سرطان مقعد به ویژگی های تومور و فرد بستگی دارد. گزینه های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- جراحی سرطان مقعد
- پرتودرمانی
- شیمی درمانی
در ادامه به توضیح هریک میپردازیم.
جراحی سرطان مقعد
طی عمل جراحی تومور موردنظر از مقعد به همراه برخی از بافت‌های سالم اطراف برداشته میشود تا اطمینان حاصل شود که هیچ سلول سرطانی باقی نمی‌ماند. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به برداشتن مقعد، رکتوم و بخشی از کولون باشد و بیماران ممکن است پس از جراحی نیاز به کیسه کولوستومی داشته باشند. اگر سرطان به سایر قسمت های دیگر روده بزرگ مانند رکتوم سرایت کرده باشد، جراحی سرطان رکتوم و برداشت قسمت سرطانی نیز انجام میشود.
پرتودرمانی
اشعه ایکس با انرژی بالا یا انواع دیگر پرتوها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. پرتودرمانی بسته به ویژگی های سرطان به دو روش انجام می شود:
الف) استفاده از دستگاهی خارج از بدن که پرتوی هدفمند را به سمت تومور می فرستد.
ب) به صورت داخلی با تزریق مواد رادیواکتیو مستقیماً به داخل یا نزدیک سرطان
شیمی درمانی
از داروها برای کشتن سلول های سرطانی یا جلوگیری از تقسیم آنها استفاده می شود. انتخاب داروهای شیمی درمانی به ویژگی های سرطان شما بستگی دارد. بسته به شرایط، این سرطان ممکن است با استفاده از یک یا ترکیبی از هر یک از این گزینه‌های درمانی بالا درمان شود.
تفاوت سرطان مقعد و سرطان رکتوم
بروز سرطان در مقعد بسیار نادر است و با سرطان رکتوم یا کولون (سرطان روده)، متفاوت است. هر دو مقعد و رکتوم را درگیر میکنند. مقعد دهانه انتهای دستگاه گوارش است، در حالی که رکتوم قسمت نهایی روده بزرگ است که به مقعد منتهی می شود. در حالی که هر دو نوع سرطان می توانند علائم مشابهی مانند درد، خونریزی، و تغییرات در حرکات روده داشته باشند، عوامل خطر و گزینه های درمانی متفاوتی دارند. سرطان مقعد بیشتر توسط عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می شود، در حالی که سرطان رکتوم با سن، سابقه خانوادگی و عوامل سبک زندگی مانند رژیم غذایی و سیگار مرتبط است. درمان سرطان مقعد و رکتوم معمولاً شامل ترکیبی از جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است، اما رویکرد خاص به محل و مرحله سرطان بستگی دارد.
تفاوت سرطان مقعد و سرطان رکتوم در یک نگاه
سرطان مقعد:
- در مقعد، که دهانه انتهای دستگاه گوارش است، رخ می دهد
- بیشتر در اثر عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می شود
- همچنین می تواند در اثر رابطه مقعدی، سیگار کشیدن و ضعف سیستم ایمنی ایجاد شود
- اغلب در بیماران جوان‌تر، معمولاً در سنین 35 تا 55 سال تشخیص داده میشود
- علائم ممکن است شامل درد مقعد، خارش، خونریزی و ترشح باشد
- درمان ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی یا ترکیبی از این موارد باشد
سرطان رکتوم:
- در رکتوم، که قسمت نهایی روده بزرگ منتهی به مقعد است، رخ می دهد
- بیشتر با عوامل سبک زندگی مانند سن، سابقه خانوادگی، رژیم غذایی و سیگار مرتبط است
- به طور معمول در بیماران مسن تر، معمولاً بالای 50 سال تشخیص داده می شود
- علائم ممکن است شامل تغییر در حرکات روده، خونریزی مقعدی، درد شکم و خستگی باشد
- درمان ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی یا ترکیبی از این موارد باشد
- از طریق آزمایش های غربالگری مانند کولونوسکوپی و آزمایش خون مخفی مدفوع قابل تشخیص است
سوالات متداول در مورد سرطان مقعد
۱- تفاوت بواسیر و سرطان مقعدی چیست؟
این دو بیماری گرچه در یک ناحیه اتفاق میفتند اما کاملا با یکدیگر متفاوت هستند. سرطان مقعد بواسطه ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در مقعد ایجاد میشود درحالیکه هموروئید به دلیل تورم وریدهای مقعد و رکتوم بوجود می آید. ممکن است که علائم مشابهی بین این دو بیماری دیده شود اما علل، عوامل خطر و درمان های کاملا متفاوتی دارند.
صحبت آخر
برگرفته از:
https://bowelcancernz.org.nz/about-bowel-cancer/what-is-bowel-cancer/anal-cancer/
https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/anal-cancer
https://www.bowelcanceruk.org.uk/about-bowel-cancer/anal-cancer/
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/anal-cancer
https://fascrs.org/patients/diseases-and-conditions/a-z/anal-cancer
آخرین دیدگاه‌ها