الاستوگرافی کبد (liver elastography) یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که با هدف بررسی میزان سفتی و خاصیت ارتجاعی بافت کبد انجام می‌شود. این آزمایش ممکن است به تشخیص فیبروز کبد کمک کند. فیبروز وضعیتی است که در اثر التهاب مزمن باعث کاهش جریان خون به داخل و داخل کبد می‌شود.
این مشکل باعث ایجاد بافت اسکار می‌شود و در صورت عدم درمان میتواند منجر به کاهش عملکرد کبد و بروز مشکلات جدیتر مانند سیروز، سرطان کبد و نارسایی کبد شود. (سرطان کبد با کمک روشهای جراحی عمومی، درمان موضعی، درمان دارویی و حتی پیوند کبد درمان می‌شود.)
پزشکان می‌توانند از الاستوگرافی کبد برای بررسی سلامت کبد و کمک به کاهش خطر بروز مشکلات در آینده استفاده کنند. در این زمینه با ما همراه باشید!
انواع الاستوگرافی کبد
الاستوگرافی کبد از امواج صوتی یا رادیویی با فرکانس پایین برای بررسی خاصیت ارتجاعی کبد استفاده میکند. امواج از کبد عبور می‌کنند و سرعت آنها اندازهگیری می‌شود. اصولا در بافت‌های سفتتر کبد امواج با سرعت بیشتری حرکت می‌کنند.
الاستوگرافی کبد را می‌توان به دو روش مختلف انجام داد که عبارتند از:
الاستوگرافی اولتراسوند (UE):
الاستوگرافی گذرا نیز نامیده می‌شود و از امواج صوتی برای تولید ارتعاشات لازم و بررسی میزان سفتی بافت کبد استفاده میکند.
الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE):
این آزمایش، فناوری اولتراسوند را با تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) ترکیب میکند. در نهایت ام آر آی با استفاده از یک آهنربای قوی و امواج رادیویی تصاویری از بافت کبد ایجاد میکند. الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی در مقایسه با روش قبلی میتواند بخش بزرگتری از کبد را پوشش دهد.
دلایلی برای انجام الاستوگرافی کبد
با کاهش جریان خون به کبد، تولید کلاژن افزایش پیدا میکند و در اثر ایجاد اسکارهای متعدد بافت کبد سفت می‌شود و خاصیت ارتجاعی خود را از دست میدهد. در این شرایط، الاستوگرافی کبد با تشخیص بهموقع میتواند اثرات فیبروز را کاهش دهد یا حتی رفع کند.
به همین دلیل، متخصصان در درجه اول از الاستوگرافی کبد برای تشخیص بیماری کبد استفاده می‌کنند. البته پزشک شما ممکن است از این آزمایش بهجای بیوپسی کبد استفاده کند که شامل برداشتن نمونهای از بافت کبد است. الاستوگرافی نسبت به بیوپسی کبد روشی کمخطرتر است. الاستوگرافی کبد همچنین میتواند:
- میزان خطر بروز مشکلات کبدی را پیشبینی کند.
- شدت بیماری کبدی را بررسی کند.
- به تعیین بهترین روش درمان بیماریهای کبدی کمک کند.
- میزان بهبودی بافت کبد پس از درمان را بررسی کند.
کسب آمادگی برای انجام الاستوگرافی کبد
معمولا 6 تا 8 ساعت قبل از الاستوگرافی کبد باید ناشتا باشید. برخی غذاها و نوشیدنیهای شیرین می‌توانند بر سفتی کبد تأثیر بگذارند. بههمیندلیل، پزشک ممکن است خوردن یک وعده غذایی سبک و بدون چربی را در شب قبل از آزمایش توصیه کند و از شما بخواهد که نوشیدنیهای شیرین مصرف نکنید. لیستی از داروهای مصرفی خود را به پزشک ارائه دهید و سایر توصیههای خاص پزشک را دنبال کنید.
نحوه انجام آزمایش الاستوگرافی کبد
هر دو نوع آزمایش الاستوگرافی کبد بدون درد و غیرتهاجمی هستند و نیاز به ایجاد هیچ برشی ندارند. این آزمایش معمولا بهعنوان یک روش سرپایی در یک کلینیک یا بیمارستان انجام می‌شود و پس از گذشت مدت کوتاهی میتوانید به خانه بروید. اصولا الاستوگرافی اولتراسوند شامل مراحل زیر است:
- روی تخت دراز میکشید. پیراهن خود را بالا میآورید تا سمت راست شکمتان نمایان شود.
- ابتدا تکنسین یک ژل شفاف بر پایه آب را روی شکم شما میمالد.
- سپس تکنسین مبدل دستگاه سونوگرافی را روی شکم شما حرکت میدهد. مبدل یک قطعه کوچک دستی است که امواج صوتی تولید میکند.
- در نهایت مبدل امواج صوتی منعکسشده از کبد را دریافت و دستگاه سونوگرافی آنها را به تصاویری از بافت کبد تبدیل میکند.
از مراحل انجام الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روی یک تخت معاینه متحرک دراز میکشید. ممکن است به شما گوشگیر یا هدفون داده شود زیرا دستگاه ام آر آی صداهای بلندی ایجاد میکند.
- ابتدا تکنسین دستگاهی به نام درایور را در سمت راست پایین قفسه سینه شما قرار میدهد. همچنین ممکن است سیمپیچهایی که امواج را ارسال و دریافت می‌کنند را نیز در نزدیکی این منطقه قرار دهد.
- سپس تکنسین با زدن یک دکمه تخت معاینه را به داخل تونل دستگاه ام آر آی هدایت میکند.
- معمولا از شما خواسته می‌شود که برای مدت کوتاهی نفس خود را حبس کنید. در این مدت دستگاه امواج رادیویی را به کبد شما ارسال و دریافت میکند.
طبق تجربه، کل این روند حدود 10 دقیقه طول میکشد.
نتایج قابل انتظار از الاستوگرافی کبد
اصولا هرچه بافت کبد سفتتر باشد، میزان فیبروز بیشتر است. در نهایت پزشک براساس نتایج آزمایش، وضعیت شما را بهصورت یکی از چهار حالت زیر ارزیابی میکند:
- بدون اسکار: هیچ نشانهای از اسکار در بافت کبد وجود ندارد.
- اسکار خفیف: این حالت ممکن است نشانه ابتلا به بیماری کبد چرب باشد که در آن کبد حاوی بیش از 5 تا 6 درصد چربی است.
- اسکار متوسط: این حالت نشاندهنده وجود فیبروز است.
- اسکار پیشرفته: این حالت نشاندهنده ابتلا به سیروز کبد است.
البته پزشک شما ممکن است آزمایش‌های بیشتری مانند بیوپسی کبد یا آزمایش خون را برای تأیید این نتایج درخواست کند.
خطرات و محدودیتهای انجام الاستوگرافی کبد
اگرچه الاستوگرافی کبد یک روش بیخطر است اما ممکن است برای برخی از افراد روشی ایدهآل نباشد. معمولا انجام این روش در شرایط زیر توصیه نمیشود:
- تجمع مایع در شکم (آسیت) چراکه میتواند امواج ارسالی به کبد را مسدود کند.
- ابتلا به هپاتیت حاد چراکه سفتی بافت کبد را افزایش میدهد.
- نارسایی قلبی چراکه میتواند بافت کبد را سفت کند.
- چاقی شدید
- عدم امکان دراز کشیدن بیمار روی تخت
بهتر است بدانید که اگر بریس ثابت ارتودنسی دندان یا وسایل فلزی کاشتهشده در بدن مانند ضربانساز قلب دارید، باردار هستید یا تصمیم برای باردار شدن دارید و درگیر اختلال کلاستروفوبیا (هراس از محیط بسته) هستید، اجازه انجام الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی را ندارید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه برخی از افراد مبتلا به بیماری کبدی در مراحل اولیه علائمی را تجربه نمیکنند، اما توصیه میکنیم بهمحض بروز علائم زیر به پزشک متخصص مراجعه کنید:
- تورم در شکم و پاها
- کبودی سریع و بیدلیل نواحی از بدن
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم که به آن یرقان میگویند
- گیجی
- مشکل در تمرکز
- تغییر رنگ مدفوع و ادرار
- تهوع و استفراغ
- تب بیدلیل
- از دست دادن اشتها
- خستگی
سخن آخر
بنابراین، الاستوگرافی کبد یک تست تصویربرداری سریع و بدون درد است که از امواج صوتی یا رادیویی برای اندازهگیری میزان سفتی بافت کبد بهمنظور تشخیص فیبروز و سایر بیماریهای کبد استفاده میکند. اگر سؤال یا نگرانی در مورد این آزمایش دارید، حتما آنها را با پزشک خود در میان بگذارید.
برگرفته از:
https://www.healthline.com/health/liver-elastography
https://www.medicalnewstoday.com/articles/elastography-live
https://medlineplus.gov/lab-tests/elastography/
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/23335-elastography
آخرین دیدگاه‌ها