طحال عضوی است که در زیر قفسه سینه و در سمت چپ بالای شکم قرار دارد. این ارگان به‌عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن به مبارزه با عفونت کمک میکند و همچنین مواد غیرضروری مانند سلولهای خونی قدیمی یا آسیبدیده را از خون فیلتر میکند.
اسپلنکتومی (Splenectomy) یا طحال‌برداری نام جراحی است که هنگام برداشتن طحال انجام میشود. یکی از شایعترین دلیل جراحی برداشتن طحال، پارگی طحال است که اغلب به دلیل آسیب شکمی ایجاد میشود. البته این جراحی ممکن است برای درمان بزرگ شدن طحال در اثر برخی اختلالات خونی، برخی سرطان‌ها، عفونت و کیست‌ها یا تومورهای غیرسرطانی نیز انجام شود.
اسپلنکتومی معمولا به روش لاپاراسکوپی با استفاده از یک دوربین فیلمبرداری کوچک و ابزارهای جراحی خاص انجام میشود. بدینشکل، ممکن است بتوانید همان روز بیمارستان را ترک کنید و ظرف دو هفته به طور کامل بهبود پیدا کنید. درصورتیکه امکان برداشتن طحال با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی نباشد، برای جراحی باز اقدام میشود.
انواع روش های جراحی برداشتن طحال (اسپلنکتومی)
مانند هر جراحی دیگری این عمل میتواند به دو شکل معمول شناخته شده زیر انجام شود:
- جراحی باز یا اسپلنکتومی باز
- جراحی با لاپاراسکوپی یا اسپلنکتومی لاپاراسکوپی
در ادامه توضیحات بیشتری میدهیم.
اسپلنکتومی باز
برای جراحی باز یک برش بزرگ در مرکز شکم شما ایجاد میشود. سپس جراح بافتهای دیگر را کنار میگذارد تا بتواند طحال را خارج کند. در نهایت محل برش با بخیه بسته میشود. اگر بافت اسکار در اثر انجام جراحیهای دیگر داشته باشید یا طحال شما پاره شده باشد، احتمالا باید برای جراحی باز اقدام کنید.
اسپلنکتومی لاپاراسکوپی
در این روش کمتهاجمی برخلاف جراحی باز، جراح فقط چند برش کوچک در شکم شما ایجاد میکند. بههمیندلیل، با درد کمتر و زمان بهبودی سریعتر همراه است. سپس، جراح از برشهای ایجادشده برای وارد کردن لولههای نازک دستگاه لاپاراسکوپی که مجهز به دوربین کوچک برای پخش تصاویری از طحال بر روی مانیتور هستند، استفاده میکند. در نهایت میتواند طحال را با همین ابزارهای کوچک خارج کند و برای بخیه زدن اقدام میکند.
علت جراحی برداشت طحال یا اسپلنکتومی چیست؟
اگر طحال شما بهدلیل تصادف یا ضربه چاقو پاره شده باشد، ممکن است در اثر خونریزی داخلی فورا به اسپلنکتومی نیاز داشته باشید. علاوهبر پاره شدن یا آسیب جدی به طحال، دلایل پزشکی متعددی دیگری نیز وجود دارند که پزشک ممکن است با تشخیص آنها به شما توصیه کند طحال خود را بردارید. در ادامه به هرکدام اشاره خواهیم کرد.
اختلالات خونی
اگر اختلال خونی شدیدی مانند موارد زیر دارید که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نیاز به برداشتن طحال داشته باشید:
- کمخونی داسیشکل
- کمخونی همولیتیک
- پورپورای ترومبوسیتوپنی ایدیوپاتیک (ITP)
- پلیسیتمی وِرا
بزرگ شدن طحال
بهتر است بدانید که یک عفونت ویروسی مانند مونونوکلئوز یا یک عفونت باکتریایی مانند سیفلیس میتواند باعث التهاب و تورم بیش ازحد طحال شما شود. معمولا طحال بزرگ شده مقدار زیادی از سلولهای خونی و پلاکت‌ها را به دام میاندازد و از بین میبرد. به این بیماری اسپلنومگالی یا بزرگ شدن طحال می‌گویند.
در این شرایط، طحال شما مسدود و در عملکرد آن تداخل ایجاد میشود. به این حالت هایپراسپلنیسم (hypersplenism) می‌گویند که منجر به کاهش بخش زیادی از سلولهای خونی سالم و پلاکت‌ها در جریان خون میشود.
به طور کلی، بزرگ شدن طحال میتواند باعث کمخونی، عفونت، خونریزی و حتی پارگی طحال شود که یک وضعیت تهدیدکننده زندگی است. به همین دلیل است که جراح مجبور به انجام اسپلنکتومی میشود.
سرطان
برخی از سرطان‌ها مانند لوسمی لنفوسیتی و لنفوم هوچکین و غیرهوچکین بر طحال تاثیر میگذارند. اینها می‌توانند باعث بزرگ شدن طحال و در نهایت پارگی آن شوند. همچنین ممکن است بهدلیل بروز کیست یا تومور نیاز به برداشتن طحال باشد.
عفونت
عفونت شدید طحال ممکن است به آنتیبیوتیکها یا سایر درمانها پاسخ ندهد و حتی منجر به التهاب، بروز آبسه و تجمع چرک در طحال شود. در این شرایط ممکن است لازم باشد که طحال شما برداشته شود.
بنابراین، فواید اسپلنکتومی این است که میتواند چندین مشکل سلامتی مانند بیماری‌های خونی، سرطان و عفونت را که به روش دیگری قابل درمان نیستند، برطرف کند. با توجه به اینکه برداشتن طحال پارهشده میتواند زندگی شما را نجات دهد.
خطرات جراحی برداشتن طحال چیست؟
اسپلنکتومی مانند سایر جراحیها با خطراتی همراه است که در زیر به آن اشاره میکنیم:
- از دست دادن خون در طول جراحی
- بروز واکنشهای آلرژیک یا مشکلات تنفسی در اثر بیهوشی عمومی
- تشکیل لختههای خون و بروز آمبولی ریوی
- بروز سکته مغزی یا حمله قلبی در حین یا بعد از جراحی
- عفونت
از عوارض جانبی اسپلنکتومی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشکیل لخته خون در وریدی که خون را به کبد شما منتقل میکند و بروز مشکلات کبدی
- ظهور فتق در محل برش
- بروز عفونت داخلی
- پنوموتوراکس یا کلاپس ریه (روی هم خوابیدن ریه ها)
- آسیب به اندام‌های نزدیک طحال مانند معده، روده بزرگ و پانکراس
- تجمع چرک در زیر پرده دیافراگم
اقدامات قبل از جراحی طحال
اصولا جراح و پزشک به شما کمک می‌کنند تا برای عمل آماده شوید. لازم است قبل از اسپلنکتومی پزشک خود را از تمام داروهایی که مصرف میکنید و اینکه ممکن است باردار باشید مطلع کنید.
ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشید تا جراح مطمئن شود که پلاکت‌ها و گلبول‌های قرمز کافی برای تحمل جراحی و از دست دادن خون دارید. احتمالا پزشک از شما بخواهد چند روز قبل از جراحی مصرف برخی داروها (مانند داروهای ضدانعقاد و ضدالتهاب) را متوقف کنید. همچنین باید چندین ساعت قبل از عمل ناشتا باشید و نوشیدن مایعات را متوقف کنید. بهتر است برای تسریع روند بهبودی از یک هفته قبل مصرف سیگار و الکل را ترک کنید.
مراقبتهای پس از جراحی طحال
پس از جراحی به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید. اگر جراحی لاپاراسکوپی انجام داده باشید، احتمالا همان روز یا فردای آن روز به خانه میروید. اگر جراحی باز داشتید، ممکن است بعد از دو تا شش روز بتوانید به خانه بروید.
اصولا بسته به نوع و شدت بیماری یا آسیبی که منجر به جراحی شده است، نوع روش جراحی و وضعیت بالینی بیمار مدت زمان بهبودی متفاوت است. بهبودی کامل از اسپلنکتومی معمولا بین چهار تا شش هفته طول میکشد. جراح یا پزشک به شما میگوید که چه زمانی میتوانید به فعالیتهای عادی خود بازگردید. ازآنجاییکه بعد از برداشتن طحال مستعد ابتلا به عفونت هستید، بهمحض بروز علائم زیر با پزشک مشورت کنید:
- تب 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر
- قرمزی یا بروز لکههای پوستی در هر نقطه از بدن
- گلودرد
- تورم شکمی
- حالت تهوع و استفراغ
- سرماخوردگی که بیشتر از حد معمول طول میکشد
زندگی بدون طحال چگونه است؟
اگرچه پس از اسپلنکتومی سایر اندام‌های بدن اکثر وظایفی را که قبلا توسط طحال انجام می‌شد برعهده می‌گیرند، اما باز هم شما در معرض خطر ابتلا به بیماری یا عفونت‌های جدی هستید. این خطر در مدت کوتاهی پس از جراحی به بالاترین حد خود میرسد.
بههمیندلیل برای کاهش خطر ابتلا به عفونت، پزشک ممکن است تزریق واکسنهای سالانه را علیه ذاتالریه، آنفولانزا، هموفیلوس آنفلوآنزا نوع b و مننگوکوک توصیه کند. او همچنین ممکن است آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه را تجویز کند، به‌ویژه برای کودکان زیر 5 سال و آنهاییکه بیماری‌های دیگری دارند که خطر ابتلا به عفونت‌های جدی را افزایش می‌دهند.
سخن آخر
بنابراین، اسپلنکتومی یک روش جراحی برای برداشتن طحال است که در شرایط اضطراری یا ابتلا به بیماری‌های مختلف انجام میشود. پیش از جراحی، اگر سؤال یا نگرانی دارید حتما آنها را با پزشک یا جراح در میان بگذارید.
برگرفته از:
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/splene ctomy/about/pac-20395066
https://www.healthline.com/health/spleen-removal
https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/14614-splenectomy
https://www.nhs.uk/conditions/spleen-problems-and-spleen-removal/
آخرین دیدگاه‌ها